Page 149 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

34-jadval

Madaniy holga kelish darajasi turlicha bo‘lgan tipik bo‘z
tuproqlarning granulometrik tarkibi, (S.N.Rijov ma’lumoti)

Tuproqning Qatlam Tuproq tarkibidagi fraksiyalar miqdori
madaniy holati chuqurligi,
sm 0,05-0,01 mm 0,005-0,001 mm <0,001 mm
Yuqori 0-28 43,9 18,5 17,1
28-36 43,1 21,1 17,3
45-55 43,6 20,9 17,9
65-75 45,8 19,3 18,5
125-135 44,4 19,4 18,0
200-230 56,4 17,0 9,0
O‘rtacha 0-27 43,8 18,0 18,0
27-37 45,6 16,5 18,8
37-47 47,5 16,6 17,1
65-75 48,1 17,0 15,1
100-110 47,0 18,2 15,6
190-200 58,1 13,4 8,6
Yaxshi emas 0-21 52,9 13,9 15,2
22-32 49,2 14,7 16,0
38-48 49,3 17,1 13,2
53-63 47,5 17,4 11,6
38-48 49,3 17,1 13,2
Sug‘orilmaydigan 0-16 52,1 14,5 13,4
lalmikor er 16-32 52,1 14,5 14,3
32-42 52,4 14,1 14,0
50-60 53,3 12,9 12,2
90-100 53,7 9,7 8,8

Biz taqqoslab ko‘rayotgan tuproqlar qovushmasining zichligi va suv
o‘tkazuvchanligi jihatidan bir-biridan keskin farq qiladi. Ularning bu farqi
uzoq vaqt davomida sug‘orish natijasida vujudga kelgan (35-jadval).
Bunda tuproqning mexanik tarkibi og‘ir bo‘lib, u qattiq zichlashadi, uning

suv o‘tkazish qobiliyati pasayadi, bu esa tuproqning suv va havo rejimiga
yomon ta’sir etadi.
36-jadvalda sug‘orish muddatining sahro zonasidagi taqir

tuproqlarning ba’zi bir suv-fizik xossalariga ta’siri keltirilgan.
O‘zlashtirishning dastlabki vaqtlarida suv o‘tkazuvchanlik keskin
pasayadi. Bu tabiiy hol, o‘zlashtirishning dastlabki davrlarida tuproqdagi
suvga chidamli strukturali bo‘lakchalar keskin kamayadi, unda tabiiy

zichlashish jarayoni boradi. Sug‘orish muddati orta borgan sari tuproqning
strukturali holati ham yaxshilana boradi va nihoyat, uning suv

o‘tkazuvchanlik qobiliyati ham ortadi.

144