Page 18 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

40-55 30 33 13 15 3 2
14-kesma. Sug‘oriladigan o‘tloqi-botqoq tuproqlar
0-20 40 30 13 10 - 5
20-38 40 32 12 10 - 4
38-63 40 30 15 15 - 2
80-110 40 30 15 15 - 1

110-150 30 30 19 15 - 5
6-kesma. O‘tloqi sho‘rxoqlar
5-23 40 40 11 6 - 3
23-51 40 30 14 10 - 6
51-117 30 30 14 15 5 6
117-150 40 36 14 7 - 3

Mexanik elementlarning xossalari. Yuqorida keltirilgan
ma’lumotlar tuproq har xil katta-kichikliklardagi mexanik elementlarga
hamda turli-tuman mineralogik tarkibga ega ekanligini ko‘rsatadi.

Binobarin, bunday farqlanish ularning kimyoviy, fizik va suv-fizik, fizik-
mexanik xossalariga ham o‘z ta’sirini o‘tkazadi (4-jadval).
4-jadvalda tuproq mexanik zarrachalarining yalpi kimyoviy tarkibi

bo‘yicha keltirilgan ma’lumotlarni tahlil qilib quyidagi umumiy xulosani
qayd etish mumkin.
Tuproq mexanik zarrachalari maydalana borgan sari ularda SiO2 ning
miqdori tabiiy ravishda kamaya boradi.

Mayda zarrachalarda esa alyuminiy, temir, magniy, kaliy, natriy,
marganets va shunga o‘xshash oksidlar miqdori orta boradi.
2-rasmdagi termogramma eng oldin xarakterlanadigan tuproqlarning

genetik qatlamlari bir-biriga yaqin mineralogik tarkibga ega ekanligidan
dalolat beradi.
4-jadval

Tuproq mexanik elementlarining yalpi kimyoviy tarkibi

Chuqurlik, sm, Mexanik Chirindisiz, karbonatsiz, suvsiz zarracha og‘irligiga
tuproq nomi, elementlar nisbatan % hisobida
muallif diametri, mm SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO K2O P2O5 MnO

0-27 Maydalanmagan 69,80 14,54 5,18 2,86 2,75 0,23 0,13
Sug‘oriladigan tuproq 81,24 9,42 2,04 1,00 An- 0,12 0,04
tipik bo‘z 0,1-0,05 79,98 10,23 2,49 1,30 maga 0,19 0,07
tuproq (Rijov, 0,05-0,01 73,08 13,13 4,42 3,59 n 0,18 0,08
Toshqo‘ziev, 0,01-0,005 65,56 16,55 6,44 4,88 1,60 0,34 0,11
1976) 0,005-0,001 55,88 21,31 9,56 6,02 2,44 0,39 0,29
0,001 3,18

17