Page 119 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

hashoratlarga qarshi kurashuvchi kimyoviy moddalaming ham ta’siri

bo‘lishi mumkin. Shu omillar ta’sirida o‘simliklarning zararlanishini
ta’sirini yoki kamayishini ham hisoblash mumkin.

Dala tajribalarida ko‘chat qalinligini har ikkila muddatda ham

aniqlab olish uchun hisobga olish qatorlaridagi yoki maydonlaridagi
o‘simliklar soni birma-bir hisoblab chiqiladi va nazariy o‘simliklar

soniga nisbatan foiz bilan aniqlanadi. Agar tajribaning hisobga olish

maydonining uzunligi yuz metr bo‘lib, ekish sxemasi 60 x 30 - 2
bo‘lganda nazariy o‘simliklar soni quyidagicha aniqlanadi.

Ekish sxemasi bo‘yicha har 0,3 metrda bittadan uya bo‘lsa, u holda

yuz metrdagi uyalar soni (100:0,3 - 333,3)=333,3 donaga teng bo‘ladi.
Hisobga olish qatorlari soni to‘rt qatordan iborat bo‘lib, u holda shu

hisobga olish qatorlaridagi uyalar soni (333,3 x 4 = 1333,2)=1333,2

donaga va har uyada ikki donadan o‘simlik mavjud bo‘lsa u holda
nazariy uyalar soni (1333,2 x 2 = 2666,4) 2666,4 donaga teng bo‘ladi.

Agar yuqoridagi nazariy uyalar soni bo‘yicha ko‘chat qalinligini

hisoblab chiqqanimizda 2450 donaga teng bo‘lsa ko‘chat qalinligi
quyidagicha topiladi:

2666,4- 100%
2450 – X

X =2450*100/2666,4=92,7% ga teng bo‘ladi.

Misol: hisobga olish maydoni 240 m/kv bo‘lib, ushbu ko‘chat
sonini ko‘chat qalinligiga aylantirilganda har gektar maydonidan (10000

m/kv x 245: 240 = 102,1) 102,1 ming tupga teng bo‘ladi.

Shu usul bo‘yicha vegetatsiya davrining oxirida ham aniqlanadi va
g‘o‘zaning o‘sishi va rivojlanishi davomida qancha o‘simlik

yo‘qolganligi ham aniqlanadi. Agar vegetatsiya davrining oxirida 2350
donani tashkil etsa, u holda yo‘qolgan ko‘chatlar soni quyidagicha

aniqlanadi:

2450 - 100
2350 – X

X = 2350 *100/2450 = 95,9% ga teng bo‘lib, nobud bo‘lgan

o‘simliklar soni 2450 - 2350 = 100 tup yoki 100 - 95,9 = 4,1% ga teng
bo‘ladi. Demak, kuzatilayotgan variantda g‘o‘zaning vegetatsiya davri

119