Page 118 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

olingan ko‘saklar soni yozib qoyiladi. O‘rtacha ko‘sak massasini

aniqlash uchun paxta har xil chiqindilardan tozalanib meyorigacha
quritilib, aniq o‘lchaydigan torozida tortiladi va terib olingan ko‘saklar

soniga bo‘linadi. Olingan ma’lumotlar, ya’ni o‘rtacha ko‘sak massasi

tortiladi, hosil shoxlar bo‘yicha alohida yoki uchala terimdan oldin
aniqlangandagi natija qo‘shilib o‘rtachasi boyicha ham solishtirilib

xulosa qilinishi mumkin.

O‘rtacha ko‘chat qalinligini aniqlash. Dala tajribalarida muhim
ko‘rsatkichlardan biri o‘rtacha ko‘chat qalinligini aniqlash bo‘lib

hisoblanadi. Ko‘chat qalinligi deganda tajriba maydonining hisobga

olish qismidagi ko‘chatlar soni aniqlanib, bir gektarda necha ming tup
holatiga keltirishdan iboratdir.

Ko‘chat qalinligi ham o‘z navbatida hosildorlikni belgilovchi asosiy

omillardan biri bolib hisoblanadi. Shuning uchun olingan qo‘shimcha
hosilning to‘g‘ri ekanligini aniqlash uchun ham ko‘chat qalinligi hisobga

olinadi. O‘rganilayotgan omilning ko‘chat qalinligiga ta’siri bor-

yo‘qligini aniqlash bilan birga, hisoblanib agarda omil ta’siri ko‘chat
qalinligiga bog‘liqligi sezilmasa hisoblash maydonidagi o‘simtiklar

sonini hamma variantlarda bir xilligi ta’minlash maqsadga muvofiqdir.
Shundagina omilning ta’siri hosildorlikka nisbatan aniq bo‘ladi.

G‘o‘za ustida olib boriladigan dala tajribada ko‘chat qalinligi

g‘o‘zaning navidan va turidan qat’iy nazar ikki muddatda aniqlanadi.
Birinchi marotaba ko‘chat qalinligi, g‘o‘za ko‘chati yaganadan

chiqqandan keyin, ikkinchi marotaba esa vegetatsiya davrining oxirida

aniqrog‘i oxirgi paxta terishdan oldin aniqlanadi.
Birinchi marotaba g‘o‘za yaganadan chiqqandan keyin aniq

miqdorda qoldirilib o‘simlik o‘suv davri davomida o‘rganilayotgan
omilning o‘simlikni hayot faoliyatiga qanchalik ta’sir etishi hisobiga

o‘simlikning nobud bo‘lishiga olib kelishini aniqlash mumkin. Bundan

tashqari, har xil mexanik ta’sirlar, traktoming ishchi organlari gildiragi
va tuproqqa ishlov beruvchi ishchi moslamalari hamda o‘g‘itlagich va

har xil kimyoviy moddalar bilan ishlov beruvchi moslamalar ta’siridan

o‘simlikni sinib, yo‘qolishini ham hisobga olish mumkin. Begona
o‘tlarga kimyoviy ta’sir etuvchi gerbetsidlami va har xil kasallik hamda

118