Page 75 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

780 – 100 %

x - 10%
3
x= =78 % ga 780+78=858 m ga teng bo‘ladi.

Sug‘orish bilan bog‘liq bo‘lgan dala tajribalarida sug‘orish me’yori
aniqlangandan keyin suv sarfi har xil o‘lchagichlar (vodomer) bilan

o‘lchab boriladi. Dala tajribalarining o‘tkazish sharoitida va mazmuniga

qarab asosan Chippoleti va Tomsson, Ivanovlar tomonidan ishlab
chiqarilgan suv o‘lchagichlardan foydalaniladi. Chippoletti suv

o‘lchagichning soddaligi ham sug‘orish me’yorining kattaligiga va

variantlarning soniga qarab ostonasi 25, 50, 75, 100 sm lik qilib
tayyorlanganlaridan foydalaniladi.

Suv o‘lchagichlarni to‘g‘ri ishlashiga erishish uchun uni
o‘rnatganda quydagi shart - sharoitlarga e’tibor berish lozim.

a) ariqning suv o‘lchagich o‘rnatiladigan joyining suv o‘lchagich

yuqori va past tomonlaridan 3-5 m uzunlikdagi qismi to‘g‘ri, tekis
bo‘lishi kerak.

b) suv o‘lchagich ariqning devoriga nisbatan ko‘ndalang o‘rnatiladi.

Uning ostonasi gorizontal xolatda, devorlari esa tik holatda tushishi
shart.

v) suv o‘lchagichning ostonasi ariqning suv keladigan tomoning
tagidan 15 - 20 sm balandroq qilib o‘rnatilishi kerak, toki suv ostonadan

oshib o‘tganda suv oqishi bilan o‘lchagichning devorchasi orasida

bo‘shliq hosil bo‘lsin.
g) suv o‘lchagich suv sekin 0,2 sm/sekunt tezlikda oqib o‘tishi va

ostonadan o‘tgandan keyin to‘lqinlanmay tinch holatda oqib tushishi

kerak. Buning uchun vodoslivdan yuqoriroqda suvning oqish tezligini
susaytirmasdan hovuzcha qazish kerak. Hovuzchaning eni 1- 1,5 m,

bo‘yi 3 - 4 m, chuqurligi 0,6 – 0,7 m bo‘lsa maqsadga muvofiq bo‘ladi.

d) suv o‘lchagich ostonasidan oqib tushayotgan suv qatlamining
qalinligi, suv o‘lchagich ostonasi kengligining uchdan bir qismidan

oshiq va o‘ndan bir qismidan kichik bo‘lishi kerak. Oqimning siqish

kuchi suv o‘lchagich yoniga o‘rnatilgan jadvalga qarab belgilanadi.
Tajriba maydoni kichik bo‘lib, variantlarning hammasida bir xil

agrotexnika qo‘llaniladigan bo‘lsa, suv sarfi odatda maydonning bosh

75