Page 70 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма
P. 70
O‘g‘it va uning qaysi muddatda berilishi, hosilga va meva
elementlarini shakillanish sur’atiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Sug‘orish
vaqtida o‘g‘itni mumkin qadar hamma variantlarga bir muddatda solish
kerak.
Har turdagi ob-havo, tuproq va gidrometrik sharoitlar, agrotexnika
muddatlari uchun sug‘orish miqdori va sug‘orishning hajmini o‘rganish
yuzasidan ko‘pgina mavjud ma’lumotlar sug‘orish muddatlari uchun
sxema tuzib chiqish va sug‘orish muddatini belgilashga imkon beradi.
Eskitdan o‘zlashtirilgan, yer osti suvlari chuqur joylashgan bo‘z tuproqli
yerlarda eng yaxshi sug‘orish sxemasi 2-4-1 va 2-5 bo‘lib hisoblanadi.
Yer osti suvlari yuza joylashgan (gidromorf) o‘tloqi tuproqli yerlarni
sug‘orish sxemasi 1-3-0 va 1-2-0 bo‘lganda o‘simliklar suv bilan to‘liq
ta’minlanadi. Sizot suvlar tuproq yuzasidan pastki tomonga joylashish
chuqurligiga qarab 4 ta guruhga bo‘lib, sug‘orish meyorini belgilash
mumkin. Respublikamizda asosiy ekin g‘o‘za bo‘lib, g‘o‘zaning ildiz
sxemasi o‘q ildiz bo‘lganligi uchun sizot suvlarning joylashish
chuqurligiga qarab suvni har xil o‘zlashtirar ekan.
V.E. Yermenkoning bergan tavsiyasiga asoslanib, sizot suvlari
yaqin joylashgan gidromorf tuproqlar sharoitida sug‘orish meyorini
tabaqalashtirib rejalashtirish mumkin. 1-jadval ma’lumotlaridan
ko‘rinib turibdiki, agar sizot suvlari 1 m gacha bo‘lgan chuqurlikda
joylashsa, sug‘orish me’yorini yarmidan ko‘p qismini g‘o‘za sizot
suvlaridan o‘zlashtirir ekan. Shuning uchun sizot suvlari joylashgan
tuproqlarda sug‘orish bo‘yicha dala tajribasi o‘tkazishda, sug‘orish
me’yorini aniqdashda yuqoridagi qonuniyatga ham amal qilinsa
maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Agar sizot suv chuqurligi 1 m gacha chuqurlikda joylashsa,
3
sug‘orish meyori 1200 m ga bo‘lsa, u holda 0,4 koeffitsentga
ko‘paytirilib, haqiqiy shu sharoitga mos bo‘lgan sug‘orish meyori
aniqlanadi. 1200 x 0,4 = 480 m/ga
1-jadval
Sizot suvlarning joylashish chuqurligi
3 m dan chuqurroq 1,0
2 - 3 m 0,85
1 - 2 m 0,65
1 m gacha 0,40
70
