Page 89 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

etishtirish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib borishda ham eng avvalo

mavzuni to‘g‘ri tanlash va tajribani to‘g‘ri rejalashtirish maqsadga
muvofiq. Mavzu tanlashda asosiy e’tibor potensiali yuqori bo‘lgan,

maxalliy sharoitga moslashgan, intensiv tipdagi yangi nav va duragaylar

yaratish, mineral o‘gitlar samaradorligini oshirish, suvdan samarali
foydalanish, tuproqning meliorativ holatini yaxshilash va unumdorligini

oshirishga qaratilishi lozim. Dala tajribalarida o‘simlikning qishga,

sovuqqa, qurg‘oqchilikka, isiqlikka va sho‘rga chidamliligi o‘rganiladi.
O‘simlikning tashqi muxitga munosabatini o‘rganish uchun optimal

ekish muddatlari va me’yori aniqlanadi va bu borada turli tuproq iqlim

sharoitlarda ilmiy ishlar olib boriladi. Tashqi muxitlami ta’siri
o‘simlikning o‘sish va rivojlanish jarayonida namoyon bo‘ladi.

G‘alladon ekinlarida olib boriladigan dala tajribalarida vegetatsiya

davomida ishchi dastur asosida o‘rganilayotgan hodisalani to‘liq anglash
uchun muntazam ravishda fenologik kuzatuvlar va tadqiqotlar olib

boriladi. Tadqiqotda o‘simlikka ta’sir ko‘rsatilayotgan omillami

qo‘shimcha hosilga yoki don sifatining o‘zgarishiga ta’siri aniqlanadi.
Dala tajribalarida olib boriladigan kuzatishlarda ko‘pincha meterologik

sharoitlar, tuproqning agrokimyoviy va agrofizikaviy xossalari
o‘rganiladi, o‘simlikning o‘sish va rivojlanish jarayonini aniqlash

maqsadida fenologik kuzatuvlar, o‘simiikda ko‘k massasining o‘sishi va

biologik quruq massa to‘planishini aniqlash uchun hisoblashlar olib
boriladi. O‘simlikning asosiy poya balandligi, o‘sish va rivojlanish

dinamikasi, ildiz sistemasining rivojlanishi, hosil strukturasi va don

hosildorligi aniqlanadi.
Fenologik kuzatuvlar - Bu o‘simliklami unib chiqishidan to‘liq

pishgunigacha bo‘lgan davr moboynida kuzatishga aytiladi. Uning
maqsadi-o‘simlikda rivojlanish fazalarining boshlanishi va kechishini

aniqlash. Fenologik kuzatuvlarda odatda delyankalar bo‘yicha

rivojlanish fazalarining boshlanishi, ya’ni 5-10 % o‘simiikda
kuzatilganda, to‘liq fazasi 50-75% o‘simiikda kuzatilishi qayd etiladi.

G‘alladon ekinlarida (bug‘doy, arpa, javdar, suli ) quyidagi

fazalaming qayd etilishi tavsiya etiladi: ekish muddati, unib chiqishi,
uchinchi bargning paydo bo‘lishi, tuplanish, naychalash, boshoqlash

89