Page 270 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Jeffri Mur bu nazariyani innovatsion yuqori texnologiyali
mahsulotlar bozoriga moslashtirdi.
U o‘zining “To‘siqni yengib o‘tish: marketing va yuqori texnolo-
giyali mahsulotlarni ommaviy isteʼmolchilarga sotish” kitobida
u yangi innovatsion mahsulotlarga u yoki bu darajada yo‘nalgan

isteʼ molchilarning beshta guruhini (segmentlarini) keltirib o‘tadi.
Ushbu model mahsulotning hayotiylik sikli davomida bir isteʼmolchi
guruhidan ikkinchi bir isteʼmolchilar guruhiga o‘tishi sifatida yangi
texnologiyalar va yangi mahsulotlarning bozorga kirib borishini
tasvirlaydi. J. Mur innovatsiyalar bozorining rivojlanishida ikkita
bosqichni ajratib ko‘rsatadi: ilk bozor va asosiy bozor. Ilk bozorlarda
moliyalashtirish yetarlicha bo‘lmasa-da, innovatsion kompaniyalar
mahsulotdan ko‘p narsa umid qiladilar, ushbu holatda ular: tovarni
bozorga olib chiqish borasida yetarlicha tajribaning yo‘qligi, “fantom

mahsulot”larni sotish, entuziastlar va oldindan ko‘ra oluvchilar
o‘rtasidagi “yoriq”ni yengib o‘tish zaruriyati kabi muammolarga
duch keladilar. Bozor rivojlanishining mazkur bosqichida mijozlar-
ning ikki guruhi ajralib chiqadi: novatorlar (texnologik entuziastlar)
va ilk davomchilar (oldindan ko‘ra biluvchilar). Bu guruhlarning har
biri o‘ziga xos xususiyatlarga egaligi bilan ajralib turadi. Mahsulotni
bozorda sotish iqtisodiy jihatdan maʼqul ko‘rilmasa ham, novatorlar

mahsulot ustida soatlab ishlaydilar. Ular ayni chog‘da har qanday
yangi texnologiyalar eshigida o‘ziga xos “darvozabon” vazifasini
o‘taydilar. Novatorlarni odatda, istiqbolli texnologiyalar bo‘limlarida
uchratishimiz mumkin. Ularning ijobiy tomoni shundaki, novatorlar
yaxshi tanqidchi hisoblanadilar va innovatsion mahsulotni maromi ga
yetkazishga ko‘maklashadilar. Novatorlar vakolat doirasining torligi
va shu bilan birgalikda bozor ko‘lami bo‘yicha bozor segmenti ning
kichikligi ularning o‘ziga xos kamchiligi sanaladi.
Ilk bozor isteʼmolchilarining ikkinchi guruhi, yaʼni ilk izdoshlar

(oldindan ko‘ra oluvchilar)da isteʼmolchilarning birinchi guruhi
(novatorlar)dan farqli o‘laroq yangi texnologiyalarning strategik
imkoniyatlarini ko‘ra olish, texnologiyani tavakkalchilik darajasi yuqori
bo‘lgan samarali loyihaga aylantirish borasida tizimli yondashuv, o‘z

269