Page 275 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Mahsulotlarga potensial talabni baholash potensial isteʼmolchilar ning
muammolarini tahlil qilishni hisobga olgan holda amalga oshirilishi
kerak. Bu bizga mahsulot va mavjud yechimlar borasida batafsil
maʼ lumotga ega bo‘lish imkonini beradi. Bundan tashqari, raqobat-
lashayotgan kompaniyalarning mavjudligi sharoitida ham, ishlab chi-

qarish darajasi korxonalar imkoniyatlari bilan chegaralanganligi bois
o‘xshash mahsulotlarni real ishlab chiqarishga nisbatan potensial is-
teʼmolchilarni baholash sezilarli darajada katta ahamiyat kasb etadi.
O‘z analoglaridan imkoniyatlari va qiymati bo‘yicha (ular
analoglaridan bir necha o‘n barobar qimmat turadi) tubdan farq qiluvchi
optik tolali o‘lchash asboblari bozorini ko‘rib chiqamiz. Ushbu bozor
rivojlanish uchun katta salohiyatga ega, shunga o‘xshash qurilmalardan
ko‘pgina kompaniyalarda qurilish obyektlarini monitoring qilish, neft
quduqlari termometriyasi, quvurlarni himoya qilish va boshqalarda

keng foydalaniladi. Biroq hozirgi vaqtda bunday qurilmalarning haqiqiy
sotishi yoki ishlab chiqarish darajasi ushbu tarmoqlardagi barcha
kompaniyalarning potensial ehtiyojidan (agar biz ushbu qurilmalarga
muhtoj bo‘lgan barcha kompaniyalarni hisoblasak) juda kichikdir.
Bundan tashqari, ushbu sohalarning o‘ziga xos bo‘lgan yopiqligi va ayrim
shaxslarning katta taʼsiri tufayli ular yangi mahsulotlarni joriy etishni
ko‘p ham istashmaydi. Bunday holatda, mazkur uskunalarni ishlab

chiqaruvchilarning biz nes-rejasida mahsulotlarni ishlab chiqarishning
real darajasini emas, balki talab tomonidan bozorning potensial hajmini
baholash ko‘rsatkichlarini aks ettirish mantiqan to‘g‘ri bo‘ladi.
Ko‘pincha bozor hajmi haqida tayyor maʼlumotlarni topishimiz
mumkin bo‘lsada, topilgan barcha maʼlumotlar ham tadqiqotchining
ehtiyojlariga mos kelavermaydi. Bunday holatlarda biz axborotlarni
korrektirovkalash bilan bog‘liq bozorni baholashning bilvosita
usullaridan foydalanishimiz mumkin:
1) Ekstrapolyatsiya usuli. O‘tgan davrlardagi bozor baholashlari

to‘g‘risida maʼlumotlarga tayanib, bozorning o‘sish surʼatlari saqla-
nib qolishini ko‘zda tutgan holda mazkur davrdagi bozor hajmini
hisob-kitob qilishimiz mumkin.
2) O‘xshashlik tamoyili bo‘yicha. Global bozor segmentlarining tu-

274