Page 279 - Innovatsion iqtisodiyot
P. 279
INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
dorni jalb qilish qiymati qanchani tashkil etishi va shu kabilar
to‘g‘risida xulosa yasashi mumkin. Xuddi shunday tarzda mahsulot
narxini ham test jarayonidan o‘tkazishimiz mumkin. Taʼkidlash
lozimki, bunday tahliliy ishlarning natijasiga saytlarga joylashtirilgan
materiallarning sifati jiddiy taʼsir ko‘rsatadi.
7.4. Innovatsion mahsulotlar/xizmatlar bozorida
muvaffaqiyatga erishish omillari
Yuqorida biz o‘zimizning to‘g‘ri isteʼmolchimizni qanday topi shi-
miz mumkinligi haqida so‘z yuritdik. Bizning galdagi vazifamiz qolgan
yana 5 ta “to‘g‘ri”: to‘g‘ri mahsulot, to‘g‘ri narx, to‘g‘ri joy, to‘g‘ri vaqt
va isteʼmolchi bilan to‘g‘ri aloqani aniqlashtirishdan iborat.
Xaridor mahsulotga shunchaki emas, balki unga o‘z muammosini
hal qilish imkoniyati sifatida qiziqadi. Biz yuqorida innovatsion
mahsulotga bo‘lgan munosabat: xaridlarni rag‘batlantirish va
yangi mahsulotdan kutilmalar borasida bir-biridan farqlanuvchi
isteʼmolchilarning besh guruhini ko‘rib chiqdik. Agar dastlabki ikki
guruh (ilk bozor)ni texnologiyalar ko‘proq darajada qiziqtirsa, keyingi
guruhlarni masalaning tijoriy jihatlari, iqtisodiy nafi qiziqtiradi.
Aynan asosiy bozor bosqichida kompaniya o‘zining ijobiy xulq-
atvorini va mijozlarning ehtiyojlarini to‘laqonli qondirish borasida
o‘zining g‘amxo‘rligini namoyon etishi lozim. Shu sababli ham, ayni
shu davr oralig‘ida yaxlit mahsulotni shakllantirish zarurati paydo
bo‘ladi. F. Kot lerning “mahsulotning uch darajasi” modeli ancha
vaqtdan beri maʼlum. So‘nggi yillarda yangi konsepsiya – yaxlit
mahsulot konsepsiyasi vujudga keldi. Shunday qilib, xaridorga
vaʼda qilingan narsa (xaridor uchun mahsulotning qimmati) bilan
ushbu mahsulotning berilgan vaʼdaga mosligi borasida juda katta
farq mavjudligi bois, mahsulot yaxlit mahsulotga aylanishi uchun
rang-barang xizmatlar va yo‘ldosh mahsulotlar evaziga mahsulotni
“kengaytirish” talab etiladi. Yaxlit mahsulot o‘zining to‘rt bosqichiga
ega (7.7-rasm).
“O‘zak mahsulot” – xaridorning shartnoma bo‘yicha olishi ko‘zda
278
