Page 282 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Aynan ushbu yondashuv innovatsion mahsulotlar bozori uchun
mos keladi. “Qaymog‘ini olish” usulini amalda qo‘llash quyidagi
shartlarning bajarilishini talab qiladi:
• potensial xaridorlar tomonidan bildirilayotgan yuqori darajadagi

talab, masalan, agar innovatsiyalar bozor kutilmalariga to‘liq javob
bersa (iPad);
• mahsulot ishlab chiqarishning kichik hajmlarida mahsulot bir-
ligiga ishlab chiqarish xarajatlari, agar yangi mahsulot asosini
texnologik innovatsiyalar tashkil etsa, foyda olinishini kafolatlovchi
narxlar belgilash imkonini beradi;
• yuqori narx belgilanishiga qaramay boshqa ishlab chiqaruvchilar
baʼzi bir holatlarda, masalan, mahsulot patent bilan himoyalangan

bo‘lsa raqobatlasha olmaydilar;
• yuqori narx, ayniqsa mahsulotlar yangi bo‘lsa, yuqori sifatli
mahsulotlar obro‘-eʼtiborini qo‘llab-quvvatlaydi.
Biroq kompaniyalar narx belgilash jarayonida talabning narxga
nisbatan sezgirligi yoki egiluvchanligi darajasini hisobga olishlari
kerak. Agar narxning uncha katta bo‘lmagan o‘zgarishi taʼsirida talab
deyarli o‘zgarmasa, talab ushbu holatda noegiluvchan hisoblanadi.

Agar narxning ozgina o‘zgarishlari talabning katta o‘zgarishiga olib
kelsa, u holda talab hisoblanadi. Quyidagi holatlarda talab egiluv-
chanligi bir muncha pastroq bo‘ladi:
• mazkur mahsulotning o‘rinbosari yo‘q bo‘lsa yoki raqobatchilar
umuman mavjud bo‘lmasa;
• xaridorlar narxlarning oshishini darhol ilg‘amaydilar;
• xaridorlar asta-sekin o‘z odatlarini o‘zgartiradilar va arzonroq
tovarlarni qidirishni boshlashga shoshilmaydilar;
• xaridorlar mahsulotlar narxining o‘sishini asosli hisoblaydilar va

narxning o‘sishini tabiiy inflyatsiya, mahsulot sifatining yaxshilanishi
kabilar bilan bog‘laydilar.
Bu shartlarning barchasini innovatsion mahsulotlarga taalluqli
deb qabul qilish mumkin. Shu sababli ham innovatsion mahsulotlarga
talabning narx bo‘yicha egiluvchanligi bir muncha past bo‘ladi, deb
taʼkidlashga barcha asoslarimiz mavjud. Agar uch omil (isteʼmol

281