Page 286 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
mohiyatan mazkur bozorni yaratadigan bo‘lsa, u bozorda “ tarmoq
yetakchisi” yoki “birinchi raqamli korxona” sifatida o‘rin egallashi
mumkin. O‘tgan asrning 70-yillaridayoq, El Rays va Jek Trautlar agar
bozorda yaqqol ko‘zga tashlanuvchi yetakchi bo‘lmasa va shu bilan
birga korxona rasman bozorda yetakchilik qilmasa ham, u o‘zini shu

sohaning yetakchisi sifatida eʼlon qilishi bozorda korxona uchun
eng yaxshi pozitsiya egallash hisoblanadi, deb taʼkidlagandi. Agar
korxona hozircha ushbu bozorda yagona bo‘lgan endi rivojlanayotgan
bozor haqida gapiradigan bo‘lsak, butun bir mahsulotlar nomini
o‘zida mujassam etgan korxona nomi (savdo belgisi, mahsulot)ni
isteʼmolchilar ongida shakllantirish eng foydali strategiya bo‘lishi
mumkin. AQShning “3M” kompaniyasi ham xuddi shunday yo‘l
tutgan. Kompaniya yopishqoq lentani yaratib, uni “Skotch” deb
nomlashadi. Bugungi kunda barcha ofis yopishqoq lentalari ayni shu

nom bilan ataladi.
Ikkinchidan, innovatsiyalar mohiyatining o‘zi ham mahsulot yoki
xizmatda mahsulot yoki xizmatni boshqa mahsulot yoki xizmatlardan
farqlab turuvchi maʼlum bir xususiyatlar bo‘lishini ko‘zda tutadi.
Aynan mana shu xususiyat kompaniyaning bozorda joy egallashi
borasida muhim ahamiyat kasb etadi. Shunday qilib, hozircha mavjud
bo‘lmagan yoki ilk bozor haqida so‘z borsa, innovatsiyalarning

bozorda joy egallashi tovarning ayni xususiyatlari bilan asoslanishi
lozim, deb aytishimiz mumkin bo‘ladi. Agar innovatsion mahsulot
avvaldan mavjud bo‘lgan raqobatli bozorga olib chiqilsa va
innovatsiyalarning o‘zi yaxshilovchi yoki psevdoinnovatsiya bo‘lsa,u
holda innovatsiyalarning bozorda joy egallashi oddiy tovar va
xizmatlar ning bozorda joy egallashidan sira ham farq qilmaydi.
Umuman olganda, bozorning hayotiylik sikliga bog‘liq holda
innovatsiyalarning bozorda joy egallashi borasida quyidagi
tavsiyalarni ajratib ko‘rsatishimiz mumkin:

Ilk bozor – mahsulotga mo‘ljal olish (“moviy okean strategiyasi”,
yangi bozorni yaratish, lateral marketing, diversifikatsiya);
Yakuniy (shakllangan) bozor – bozorga mo‘ljal olish (“alvon rang
okean strategiyasi”, bozorni segmentlash, tabaqalashtirish).

285