Page 290 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
mahsulot va xiz matlarni bozorga surishning anʼanaviy vositalaridan
foyda lanib bozorga yangi mahsulot va xizmatlarni olib chiqqan bo‘lsa-
lar, bugungi kunda ular kichik innovatsion firmalarning bu boradagi
ijobiy tajriba larini o‘rganishlari va amalda qo‘llashlari foydadan holi
bo‘lmaydi.

Strategiya aniqlashtirilib, savdo taklifi shakllantirilganidan so‘ng,
firma mahsulot va xizmatlarini bozorga olib chiqishning kanallari
tanlab olinadi. Anʼanaviy tarzda marketingda mahsulot va xizmatlarni
bozor tomon harakatlantirishning barcha vositalari to‘rt guruhga
bo‘linadi: reklama – pullik ommaviy shaxssiz kommunikatsiya;
sotishni rag‘batlantirish – to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotish joylarida sotuv-
lar sonini ko‘paytirishga qaratilgan faoliyat; PR – jamoatchilik bilan
aloqalar o‘rnatish orqali biznes obro‘sini shakllantirish; to‘g‘ridan-
to‘g‘ri savdo (sales-marketing, direkt-marketing).

Yuqorida taʼkidlab o‘tilganidek, moliyaviy imkoniyatlarning
cheklanganligi bois innovatsion kompaniyalar mahsulot va xizmatlarni
bozor tomon surishning kanallarini tanlash borasida maʼlum
qiyinchiliklarga duch keladilar. Shu munosabat bilan, innovatsion
mahsulot va xizmatlarni ilgari surish bilan shug‘ullanadigan firmalar
reklama, jamoatchilik aloqalari va savdoni rivojlantirishning eng
qulay vositalarini tanlashlari kerak. Mahsulot va xizmatlarni bozorga

su rishda innovatsion kompaniyalar ko‘pincha elektron jo‘natmalar,
veb-sayt yaratish, qidiruv tizimlari (search engine marketing)
va ijtimoiy tarmoqlar (social media marketing) orqali mahsulot
va xizmatlarni ilgari surish kabi internet-servis xizmatlaridan
foydalanadilar. Internetda virusli marketing, partizancha marketing,
hamkorlik tarmog‘larini yaratish strategiyalaridan foydalangan
holda, mahsulot va xiz matlarning bozor tomon harakatlanishiga
ko‘maklashuvchi ko‘plab servislar mavjud. Innovatsion mahsulot
va xizmatlarni bozor tomon ilgari surishning mavjud vositalaridan

foydalanish xususiyatlari bozorlarni mijozlar tipiga ko‘ra bo‘linishiga
ham asoslanadi: B2B (tijorat tashkilotlari uchun tovar va xizmatlarni
bozor tomon harakatlanti rish) va B2C (jismoniy shaxslar uchun tovar
va xizmatlarni bozor tomon harakatlantirish). B2B va B2C bozorlarida

289