Page 295 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Klassik marketing odatda quyidagi vazifalarni hal qiladi:
• tovarlar va xizmatlarning haqiqiy isteʼmolchilarini aniqlashti-
rish;
• isteʼmolchiga kerakli mahsulotni arzon narxda va o‘z vaqtida
taqdim etish orqali ularning ehtiyojlarini qondirish;

• isteʼmolchini yangi mahsulot haqida xabardor qilish.
Shu bilan bir qatorda, innovatsion mahsulotlarni bozorga olib ki-
rishda mazkur qoidalarga rioya qilish yuqorida aytib o‘tilgan muam-
molarga duch kelinadi. Bunda bir qator omillarni hisobga olish lozim:
innovatsion mahsulot turi, uni tijoratlashtirish bosqichi, bo zorning
o‘ziga xosliklari (tarmoq bozorlari, shuningdek, maqsadli audito riya
bilan bog‘liq -B2C, B2B yoki B2G bozorlari). Kompaniyalar uchun “o‘z
mijozi” ni aniqlashda bozor segmentining o‘sish potensialini aniqlash
muhim mezon hisoblanadi. O‘sishdan to‘xtagan yohud qisqarayotgan

bozorga kirish innovatsion mahsulotlar borasida yaxshi tanlov emas.
Bundan tashqari, “to‘g‘ri” isteʼmolchi boshqalardan mazkur
mahsulotga muhtojligi va buning uchun to‘lashga tayyorligi bilan
farq qiladi. Ushbu isteʼmolchilarni ko‘paytirish orqaligina, biznesni
o‘stirish mumkin. Marketing faoliyati odatda maʼlum bir bozorga
(maqsadli bozor) yoki kompaniya eng yuqori rentabellikni taʼminlay
ola digan va o‘z faoliyatini amalga oshirishni maqsad qilgan segmentga

qaratilgan bo‘ladi.
Shu bois, innovatsion mahsulotlarni bozorga olib chiqishda aynan
kimga tayanish lozimligi borasidagi savolning tagiga etish juda
ham muhimdir. XX asrning boshlarida Everet Rojers tomonidan
innovatsiyalarning tarqalishi (diffuziyasi) nazariyasi ishlab chiqilgan.
U insonlarni yangi g‘oyalarga bo‘lgan munosabati jihatidan bir necha
guruhlarga ajratdi:
• innovatorlar (mavjud isteʼmolchilarning atigi 2,5 foizi)
maʼlumotli, turli manbalardan maʼlumot olishga intiladilar, riskka

moyil bo‘ladilar;
• ilk davomchilar (13,5%) yaxshi maʼlumotga ega, innovatsiyalarga
tayyor, ammo innovatorlarga qaraganda tavakkal qilishga unchalik
ham moyil bo‘lmagan yetakchilar;

294