Page 281 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
foydali xususiyatlar jamlanmasidir. Shuning uchun, innovatsion
mahsulot uchun maqsadli isteʼmolchilarni tanlash va ularning
ehtiyojlarini o‘rganish juda muhimdir. To‘g‘ri isteʼmolchi va to‘g‘ri
mahsulotni aniqlashtirgan holda, to‘g‘ri narxni qanday aniqlashni
ham bilib oli shimiz zarur. Bu narx va ehtiyojlarni qondirish darajasi

o‘rtasida to‘g‘ ri nisbatni o‘rnatish maqsadida bozorda shiddatli kurash
olib borishni talab etuvchi, murakkab vazifa hisoblanadi. Bular-
ning barchasi narxning mahsulot xususiyatlariga va isteʼmolchining
talablariga mos kelishini taʼminlashdan iboratdir. Ideal isteʼmol
narxini hisoblashning yagona formulasi yo‘q. Yetkazib berish, talab,
raqobatdosh narx, mahsulot imiji, xaridorlarning ruhiy holati,

mahsulot samaradorligi, o‘rnini bosadigan mahsulotlar va iqtisodiy
shart-sharoit masalalari narxga taʼsir ko‘rsatadigan omillarning bir
qismi hisob lanadi, xolos. Ushbu omillarning aksariyati kompaniya
tomonidan nazorat qilinmaydi. Taʼkidlash lozimki, narxlar asosan

bozor kuchlari tomonidan belgilanadi. Boshlang‘ich narxni belgilash
zaruriyati kompaniya yangi mahsulotni ishlab chiqayotgan yoki sotib
olayotgan, yangi savdo kanallaridan foydalangan yoki mahsulotni
yangi hududlarda namo yish etayotgan paytlarda yuzaga keladi.
Bunday holda kompaniya mah sulot sifati va narxiga qarab mahsulotni
joylashtirish to‘g‘risida qaror qabul qilishi kerak. Baʼzi kompaniyalar

bozorda o‘z pozitsiyalarini mustahkamlash uchun yuqori narxdan
foydalanishga harakat qiladilar, yaʼni “qaymog‘ini olish» strategiyasi ni
amaliyotda qo‘llaydilar. “Qaymog‘ini olish” strategiyasining ama liyotda
qo‘llanilishiga DuPont kompaniyasining faoliyatini misol tariqasida
keltirib o‘tishimiz mumkin. Bozorga navbatdagi yangi mahsulotlar

(sellofan, neylon, teflon)ni taqdim etishni rejalashtirar ekan, kompaniya
yangi mahsulotlarning mahsulot - subsitutlarga nisbatan afzalliklariga
urg‘u bergani holda, o‘z mahsulotlariga eng yuqori narxlarni belgilaydi.
Sotish hajmlari barqarorlashgandan so‘ng, DuPont xaridorlarning
navbatdagi segmentini jalb etish maqsadida pasaytirilgan yangi narxlarni
belgilaydi. Shu tariqa, DuPont turli bozor segmentlaridan o‘zi uchun zarur

bo‘lgan moliyaviy “qaymoq” qatlamini yig‘ib oladi.

280