Page 117 - หนังสือเรียนภาษาไทย ม.ปลาย พท.31001

108

ลักษณะของสํานวนไทย
1. สํานวนไทยมีลักษณะที่มีความหมายโดยนัย โดยปกติความหมายของคํามีอยางนอย

2 ประการ คือ
1.1 ความหมายโดยอรรถ ไดแก ความหมายพื้นฐานของคํานั้น ๆ โดยตรง เชนคําวา “กิน”

ความหมายพื้นฐานที่ทุกคนเขาใจก็คือ อาการที่นําอะไรเขาปากเคี้ยวแลวกลืนลงไปในคอ เชน กินขาว

กินขนม เปนตน
1.2 ความหมายโดยนัย ไดแก การนําคํามาประกอบกันใชในความหมายที่เพิ่มจากพื้นฐาน

เชน คําวา

กินดิบ - ชนะโดยงายดาย
กินโตะ - รุมทําราย

กินแถว - ถูกลงโทษทุกคนในพวกนั้น

กินปูนรอนทอง - ทําอาการพิรุธขึ้นเอง
2. สํานวนไทยมีลักษณะมีความหมายเพื่อใหตีความ มีลักษณะติชม หรือแสดงความเห็น

อยูในตัว เชน เกลือเปนหนอน กินปูนรอนทอง ตกบันไดพลอยโจน งมเข็มในมหาสมุทร เปนตน
3. สํานวนไทย มีลักษณะเปนความเปรียบเทียบหรือคําอุปมา เชน ใจดําเหมือนอีกา

เบาเหมือนปุยนุน รักเหมือนแกวตา แข็งเหมือนเพชร เปนตน

4. สํานวนไทยมีลักษณะเปนคําคมหรือคํากลาว เชน หนาชื่นอกตรม หาเชากินค่ํา หนาซื่อใจคด
เปนตน

5. สํานวนไทย มีลักษณะเปนโวหารมีเสียงสัมผัสคลองจองกัน หรือบางทีก็ย้ําคํา เชน ขาวแดง
แกงรอน ขุนของหมองใจ จับมือถือแขน บนบานศาลกลาว กินจุบกินจิบ ประจบประแจง ปากเปยก

ปากแฉะ อิ่มอกอิ่มใจ เปนตน

ตัวอยางสํานวนไทย

1. สํานวนที่มีเสียงสัมผัส สํานวนเหลานี้มักจะมีจํานวนคําเปนจํานวนคู ตั้งแต 4 คํา

จนถึง 12 คําดังนี้
1.1 เรียง 4 คํา เชน ขาวแดงแกงรอน คอขาดบาดตาย โงเงาเตาตุน ฯลฯ

1.2 เรียง 6 คํา เชน คดในของอในกระดูก ยุใหรําตําใหรั่ว นกมีหูหนูมีปก ฯลฯ
1.3 เรียง 8 คํา เชน กินอยูกับปาก อยากอยูกับทอง ไกงามเพราะขน คนงามเพราะแตง

ความรูทวมหัว เอาตัวไมรอด เปนตน

1.4 เรียง 10 คํา เชน คนรักเทาผืนหนัง คนชังเทาผืนเสื่อ คบคนใหดูหนา ซื้อผาใหดูเนื้อ
ดักลอบตองหมั่นกู เจาชูตองหมั่นเกี้ยว เปนตน

1.5 เรียง 12 คํา เชน ปลูกเรือนตามใจผูอยู ผูกอูตามใจผูนอน มีเงินเขานับเปนนอง
มีทองเขานับเปนพี่ เลนกับหมาหมาเลียปาก เลนกับสากสากตอยหัว