Page 39 - ΑΝΤΙ - Τεύχος 22

ἀπὸ τ’ ἀποτελέσματα του, ὁδήγησε στὴ μεγάλη στοὺς ὁποίους θα μεταβιβάσει τὴν περιουσία,

ἀνακάλυψη, ὅπως πολὺ εὔστοχα τὴ χαρακτη- τὴ δύναμη καὶ τ’ ὄνομά του. Ἡ γυναίκα κλεί-

ρίζει ὁ Gordon Childe (Man Makes Himself νεται στὸ σπίτι κι ὅλος ὁ κόσμος της περιορί-

0.134), ὅτι οἱ ἄνθρωποι ὅπως καὶ τὰ ζῶαμπο- ζεται στὴ διοίκηση καὶ καθοδήγηση τοῦ σπι-

ροῦν να ἐξημερωθοῦν. "Ou ἀντὶ να σκοτωθεῖ τισῦ, καί πάλι κάτω ἀπὸ τὸν κυρίαρχο ρόλο γ’ · · ,
ι ,.

ἕνας νικημένσς ἐχθρός, μπορεῖ να γίνει σκλά- τοῦ ἄντρα (βλ Ξενοφωνταῑ Οἰκονομικὸς 111

βος καὶ 0‘ ἀντάλλαγμα τῆς ζωῆς του να προσ- 11-16 καὶ V11). Ἡ ὑποχρειι)τικὴ μονογαμία A

φέρει δουλειά. Ἡ δουλεία ἀποτελεῖ ένα μέσο που ἐπέβαλε ὁ ἂντρας οτὴ γυναίκα, τὴν ἓβγαλε ’

για ακόμα μεγαλυτερη συγκέντρωση «κεφα- ἀπ’ τὴν κοινωνικὴ ζωὴ καὶ δραση καί τὴν

λαίου», με τὴν έννοια κυρίως τῆς ἰδιοκτησίας. κλειδομαντάλωσε στὸ γυναικ(ι)νίτη. Ὁ Θου-

Αὑτό, μὲ τὴ σειρά του, ὁδηγησε 0’ ἕνα νέο κυδίδης (1 l 45) μὲ τὸ στόμα τοῦ Περικλὴ στὸν

μεγάλο καταμερισμὸ ἐργασίας, ἀνάμεσα στοὺς Ἐπιτάφιο μᾶς δίνει έπιγραμματικα τὴν Ἀθη-

δούλους καὶ τοὺς ἐλευθερους, ποὺ πραγματω- ναῖκὴ ἀντίληψη τῆς γυναικείας ἀρετῆς. Τόσο

νεται κι ἀντανακλᾶται σὲ μια νέα κοινωνικὴ· μεγαλυτερη εἶναι ἡ φήμη τῆς γυναίκας, ὅσο λι-

ὀργάνωση, δηλαδὴ μὲ νέους κοινῶνικοὺς-θε- γότερο ἀκούγεται τ’ ὄνομα της ἀνάμεσα στοὺς

σμούς. Κι ὁ ρόλος τοῦ ἄντρα στὸν πόλεμο εἰναι αντρες, ε’ίτε για να έπαινεθεῖ εἴτε για να κατη-

ὁλοφάνερος. γορηθεῐ. Ὁ Γοργίας, μὲ τὸν ὁποῖο συμφωνεῖ κι

Τέλος καὶ ἡ γεωργία ἀποτελεῖ έναν ἄλλο ô Πλούταρχος (Γυναικῶν ἀρετῶν 242) δὲν δέ-

δρόμο, για τὸ πέρασμα στὴν πατριαρχία. Τὸ χεται ὅτι «καθάπερ καὶ τὸ σῶμα καὶ τὸ ὄνομα

ξημέρωμα τοῦ βοδιοῠ κι ἡ χρησιμοποίηση τοῦ τῆς ἀγαθῆς γυναικὸς δεῖν κατάκλειστον εἰναι

άλπριοῦ τὴν ὁδηγησε στὸ να γίνει κατ’ ἐξο- καί ἀνέξοδον», ἀλλα ἐκφράζει τὴν προοδευτι-

χὴν ἀνδρικὴ ἀσχολία. κότερη αποψη, σύμφωνα με τὴν ὁποία, έκεῖνο

Συνοψίζοντας μποροῡμε να ποῡμε πὼς ἡ ποὺ πρέπει νά ’ναι γνωστὸ ἀπὸ τὴ γυναίκα εἷ-

ανάπτυξη τῆς ποιμενικῆς ζωῆς, τὸ πέρασμα ναι ὅχι τὸ «εἶδος» (δηλαδὴ ἡ μορφή της), αλλ’

ἀπ’ τὴν κηποκαλλιέργεια οτὴν ἀγροκαλλιέρ« ἡ «δόξα» (δηλαδὴ τὸ ὄνομά της, ὴ φήμη της).

γεια, κι ὁ πόλεμος, ἀποτέλεσαν τοὺς τρεῖς βα- Στὸ διάλογο μὲ τὸ Σωκράτη, ὁ Ἰσχόμαχος (Ξε-

σικοὺς παράγοντες για τὸ πέρασμα τῆς σκυτά- νοφῶντος Οἰκονομικὸς V11 10-13)μας δίνει τὴ

λης τῆς κοινωνικῆς κι οἰκονομικῆς ὑπεροχῆς διαμορφωμένη πια πατριαρχικὴ ἀντίληψη για Mixé" BÉK/Jorv: 'Qfiuaoécxc Kai Καλυψώ (1943), Ἀμ-

βουργο, Αἴθουσα Τέχνης. -

ναίκα, σὲ καμια περίπτωση δὲν συνοδευτηκε κι

ἀπὸ μια παράλληλη μονογαμία τοῦ ἄντρα.

Ἴσιανῖσια αὐτὸς εἶναι πολύγυνος. Ἐκτὸς ἀπὸ

τὴ νόμιμη συζυγο στῆν ἀρχαία Ἀθήνα εἶχαν

τὶς παλλακίδες καὶ τὶς έταῖρες. Κλασικὸ εῖναι

τὸ κομμάτι απὸ τὸν ψευδο-Δημοσθένειο λὸγο

κατα Νεαίρας (122), ὅπου ὲπιγραμματικὰ δί-

νεται ἡ θέση τῆς γυναίκας στὴν ἀρχαία Ἑλ-

λάδα, ἀλλα κι εὐρύτερα ἡ θέση τῶν δυὸ φύλων.

Λέει Ô ρήτοραςῑ «Τὰς μὲν γαρ ἑταίρας ἡδονῆς

ἕνεκ’ ἔχομεν, τὰς δὲ παλλακὰς τῆς καθ’ ἡμέραν

θεραπείας τοῦ σώματος, τας δε γυναῖκας τοῦ

παιδοποιεῖσθαι γνησίως καὶ τῶν ἓνδον φύ-

» λακα πιστὴν ἔχειν». Σημειώνω ὅτι ὁ θεσμὸς τῆς

παλλακείας κράτησε πολύ. Στὴ Βυζαντινὴ

περίοδο συνηθιζόταν πολύ. Παλλακὴ λεγόταν

ἐκείνη που συζουσε με κάποιον χωρὶς νόμιμο

γάμο, πολλὲς φορὲς μὲ τὸ αἰτιολογικὸ ἢ τὸ

πρόσχημα τῆς παιδοποιίας (Βλ. Κουκουλὲ Βυ-

ζαντινῶν Bio; καὶ Πολιτισμός, Bl, 155 καὶ 311

186). Στὴν Κρήτη, τὸ Δουκικὸ διάταγμα τοῦ

Λεπτομέρεια Ἀθηναϊκοῡ ὲρυθρόμορφου βάζου τοὺ 525 π.Χ. Παράσταση τῆς Θεᾱς Ἃρτεμης 1369 απαγόρευε να ἔχει κάποιος δυὸ γαμέτας

κι ὑποχρέωνε τὸν άντρα να χωρίσει τὴ δεύ-

στὸν ἄντρα. Γιὰ τὸ πέρασμα δηλαδὴ ἀπὸ τὴ μη- τὸ γάμο καὶ τὴ γυναίκα. Οἱ γονεῖς σου οὲ πα- ’τερη, τὴν «ἐπείσακτο», μαζὶ μὲ τα παιδιά της,

τριαρχία στὴν πατριαρχία. ρέδωσαν σὲ μένα, λέει ὁ Ἰσχόμαχος στὴ γυ- ἐπιστρέφοντας στὸ διπλάσιο ὅ,τι πῆρε ἀπ’ αὐ-

Μὲ τὴν ἐμφάνιση τῆς ἀτομικῆς ἰδιοκτησίας ναίκα του, ὂχι γιατὶ «ἀπορία ἦν μεθ’ ὅτου ἄλ- τὴν καὶ καταβάλλοντας ἐπὶ πλέον 50 ὑπέρ-

στὴ βάση αὐτή, έχσυμε τὴν κατάργηση τῆς γυ- λου ἐκαθεύδομεν ἄν», αλλὰ για τὸ ποιὸς θα· πυρα πρόστιμο.

ναικείας έλευθερογαμίας καὶ τὴν ἐπιβολὴ ὑπο- ἦταν ὁ καλὺτερος «κοινωνὸς οἴκου τε καὶ τέ- Για να κλείνω, σημειώνω τὸ θεσμὸ τῆς πορ-

χρεωτικῆς μονογαμίας. Στὴ φάση αὐτή, σημει- κνων», νείας στὴ σημερινὴ έποχὴ καὶ τῖς πολλὲς

ὼνεται ἡ «κοσμοῖστορικὴ ἥττα τοῦ γυναικείου Για τὸν Ξενοφῶντα καὶ τοὺς ἀρχαίους Ἕλ- παραλλαγές της.

φύλου» σαν φύλου καὶ ἡ ὑποταγὴ του στὸ ἀν- ληνες, ὁ θεὸς έκανε ἐκ γενετῆς τὴ γυναίκα για Ἡ σημασία τῆς ἱστορικῆς αὐτῆς ἓκθεσης,

δρικό, ὅπως πολὺ χαρακτηριστικὰ γράφει ὁ τὶς ἓσωτερικὲς δουλειὲς καὶ φροντίδες τοῦ οἵ- ἦταν οτὸ να δείξει ὅτι ὁ θεσμὸς τοῦ γάμου καὶ

’Ένγκελς Τὸν ὅρο ὅμως «κοσμσῖστορικὴ ἣττα» κου, καί τὸν ἄντρα για τὶς ἐξωτερικές. «Τῇ μὲν τῆς οἰκογένειας, καθὼς καὶ οἱ σχέσεις τῶν δύο

θὰ πρέπει να τὸν διακρίνουμε κατὰ δυο ἓν- γὰρ γυναικὶ κάλλιον ένδον μένειν ἢ θυραυλεῖν, φύλων, ποὺ έχουν τεράστια κοινωνικὴ σημα-

νοιες. Πρῶτον; ὅτι δὲν τὸν χρησιμοποιῶ μὲ τὴν τῷ δὲ ἀνδρὶ αἴσχιον ένδον μένειν ἢ τῶν τῆς σία, δεν ἦταν πάντα οἱ ἴδιοι. Ἐμφανίστηκαν

έννοια τοῦ πολέμου ἀνάμεσα στα δυὸ φύλα, οἰκίας ἔξω ἐπιμελεῖσθαι» (στὸ ἴδιο VII 30, σε μιαν ὡρισμένη φάση ἀνάπτυξης καὶ συγκρό-

ἀλλὰ μὲ τὴ σημασία τῆς σε τελευταία ἀνάλυση πρβλ καὶ τὸ VH 22). Τὰ δυὸ φύλα δὲν εἶναι τησης τῆς κοινωνίας καὶ καθορίζονταν κάθε

νομοτελειακῆς ἐξέλιξης κι ἐπιβολῆς τοῦ ἄντρα. ἴδια καὶ ἶσα «διὰ τὸ τὴν φύσιν μὴ πρὸς πάντα φορα ἀπὸ ἀντίστοιχους κοινωνικοὺς καὶ οἰκο-

Καὶ δεύτερον; ὅτι διακρίνω τὴ σαφὴ διαφορὰ ταῦτα ἀμφοτέρων εὖ πεφυκέναι» (στὸ ἴδισ V11 νομικοὺς ὅρους. Κατὰ συνέπεια, καί ἡ ἀλλαγὴ

ποὺ ξεχωρίζει τὴ θέση τοῦ ἄντρα καὶ τῆς γυ- 28). Ἡ γυναίκα δὲν έχει πιὰ κανένα δικαίωμα, τῶν κοινωνικῶν δεδομένων σήμερα, μὲ τὴ δη-

ναίκας, ἀνάμεσα στα δυὸ συστήματα κοινωνι- ’ἐξω ἀπ’ τὶς καθιερωμένες δημόσιες θρησκευτι- μιουργία μιᾶς νέας πραγματικὸτητας ποὺ άλ-

κῆς ὀργάνωσης. Στὴ μητριαρχία ὁ ἄντρας τε- κὲς τελετές. λάζει ριζικὰ τὸ ὑλικὸ βάθρο τῶν σχέσεων

λικὰ δέν εἶναι δοῦλος (παρ’ ὅλο ποὺ ὑπάρχουν Τὴ συνόψιΟη τοῦ πατριαρχικοῦ ἰδεώδους πάνω στὸ ὁποῖο στηρίζονται, θα συνεπιφέρει,

καὶ τέτοια παραδείγματα) ἀλλὰ ΕΞΑΡΤΗ- ἀπ’ τὴ μερια τῆς χριστιανικῆς θρησκείας, νο- κατα τὴ γνώμη μου, ὰναπόδραστα καὶ «μοι-

ΜΕΝΟΣ ἀπὸ τὴ γυναίκα. Κι ἡ εξάρτηση αὐτὴ μίζω πως τὴ δίνει ὁ μεγάλος ἐκκλησιαστικὸς ραῐα» ὰλλαγὲς στοὺς θεσμοὺς καὶ τῖς σχέσεις.

εἶναι προϊὸν τῆς κοινωνικῆς συγκρότησης ποὺ πατέρας Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (PG Ἤδη βρισκόμαστε σὲ μιὰ τέτοια ἓντονα μετα-

ἀναπτύσσεται νομοτελειακᾴ, πάνω στὸ βάθρο 61,152), ποὺ λὲει γιὰ τὴ γυναίκα ὅτι «τοῦ ἰδίου βατικὴ φάση. Ἐν τούτοις, τὸ καινοὺργιο κρασὶ

τῆς βιολογικῆς δομῆς τοῦ ἀνθρώπου. Ἐνῶ σώματος οὐκ ἐξουσιάζει, ἀλλὰ δούλη ἐστὶ τοῦ ἐξακολουθοῦμε να τὸ βάζουμε στα παλια

, στὴν πατριαρχία, ἡ γυναίκα περνάει ὅχι ἁπλῶς ἀνδρός». Πρβλ. καὶ τὴ διδασκαλία τοῦ Παύ- μπουκάλια. Στὸ ἑπόμενο σημείωμα θα ἐκθέσω

σὲ θέση ἐξάρτησης, αλλὰ ΠΛΗΡΟΥΣ ΥΠΟ- λου στὴν πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολὴ κεφ. ε 22- τὶς βασικὲς, κατα τὴ γνώμη μου, αλλαγὲς στὸν

ΤᾹΓΙ-ΙΣ στὸν ἄντρα. Ἡ γυναίκα ἀπογυμνώνε- 23, ὅπου ζητάει οἱ γυναῖκες να ὑπστάσσσνται τρόπο ζωῆς τῶν σημερινῶν ἀνθρώπωνρκαί τὶς

ται ἀπὸ κάθε ἀξία, προνόμιο καὶ κοινωνικὸ στοὺς ἄντρες τους ὅπως στὸν Κύριο, γιατὶ ὁ πρῶτες σκέψεις για τὶς πιθανὲς εξελίξεις στὸν

w λειτούργημα καί, τελικά, ὁρίζεται σὰν «παι- ἄντρας εἶναι ἠ κεφαλὴ τῆς γυναικὸς ἢ ὅπως τομέα τῶν σχέσεων καὶ τῶν θεσμῶν.

δοποιητικὴ μηχανή», για τὴν ἐξασφάλιση τῶν ’ καὶ ὁ Χριστὸς κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας.

·’«γνήσιων καὶ νόμιμων » ἀπογόνων τοῦ ἄντρα, Ἡ επιβολὴ ὅμως τῆς μονογαμίας στὴ γυ- Ἀνδρέας Λεντάκης

ÿ)