Page 34 - ΑΝΤΙ - ΤΕΥΧΟΣ 29 - 1975

σει ὅτι πρωταρχικὸς σκοπός του εἶναι ἡ ἐξασφάλιση τοῦ «νόμου

καὶ τῆς τάξης». Τὸ φαινόμενο αὐτὸ μπορεῖ μερικὸι να ἐξηγηθεῖ

ἀπ’ τὸ γεγονὸς ὅτι εἶναι πολλοὶ οἰ ἐπιστήμονες, ἰδιαίτερα σὲ

ὡρισμένους τομεῖς καί μέ δρισμένες εἰδικότητες, που θεωροῦν

τὴν «πολιτικὴ» σὰν ἕνα εἶδος ἀσθένειας. Ὑπάρχουν δηλαδὴ

ἐπιστήμονες, ἀκόμη καὶ σε κλάδους τῶν κοινωνικῶν ἐπιστημῶν,

ποὺ πιστεύσυν ὅτι μπορεῖ νὰ ἀποδωσσυν μέσα σὲ δπσιοδήποτε

καθεστώς, γιατὶ ἡ ἐπιστήμη ἀσχολεῖται μὲ τὸ αἰώνιο καὶ τὸ ἀλη-

θινὸ καί ὸχι μὲ τὸ ἐφήμερο καί, τὸ περιστασιακό, μέ τὸ ὁποῖσ

ἀσχολεῖται ἡ πολιτική.

Μιά τέτσια ἀντίληψη ἀγνοεῖ τὴ φύση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῶν

κοινωνικῶν σχέσεων καὶ καταλήγει στὴν κατάργηση τῆς πολιτι-

κῆς. Ἀλλὰ κατάργηση τῆς πολιτικῆς σημαίνει κατάργηση τῶν

κοινωνικῶν ἀντιθέσεων καὶ ἐμμεοη ἐπιβολὴ μιᾶς καταναγκα-

στικῆς κοινωνικης ἰσορροπίας. Πόσοι ὅμως εἶναι σήμερα διατε-

θειμένοι, κι ἂν ἀκόμη μιὸι τέτοιου εἴδους κοινωνικὴ ἰσορροπία

ἧταν δυνατή, νὸι πληρωσουν τὸ τίμημα που θὰ τοὺς ζητηθεῖ; Στὴ

συνείδηση δρισμένων πρσοδευτικῶν διανοουμένων καὶ στὶς

προθέσεις, ἀν ὸχι πάντοτε στίς πράξεις, τῆς πλειοψηφίας τῶν

κοινοβουλευτικα δρώντων πολιτικῶν ἡγετῶν, φαίνεται νὸι ἐπι-

κρατεῖ ἡ πεποίθηση ὅτι ἡ «πολιτική», μὲ τὴν εὐρεία ἐννοια τοῦ

ὅρου, παραμένει ἡ μόνη διέξοδος γιὸι τὴν ἐκτόνωση τῆς κοινω-

νικῆς ἐντάσεως, ἀκόμη καὶ μετά ἀπὸ κάθε ἐπανάσταοη- μιά

συνεχὴς καὶ συστηματικὴ προσπάθεια ἐξισορροπήσεως ἀντιρ-

ρόπων δυνάμεων, ποὺ βρίσκονται σε συνεχὴ μεταξύ τους συγ-

κρουση καὶ ἀνταγωνισμό, έτσιμες νά καταλῦσουν καὶ παράδοοη

καὶ προγραμματισμὸ καὶ μεταρρυθμιση.

καί μιά συγκεκριμέιή παρατήρηση. Ὁ ἀφορισμὸς λέει ὅτι Ἡ τεχνοκρόιτηση τῆς πολιτικῆς

«ὃποιος σχετίζεται με τὴν πολιτικὴ παθητικά, πολὺ γρήγορα θα

ἀνακαλυψει τὴν πολιτικὴ νὸι ἀσχολεῖται μαζί του ,δυναμικά>>. Ἡ Αὐτὴ βέβαια εἶναι ή μιὰ πλευρά τοῦ θέματος, ô ἐπιστήμονας

παρατήρηση ἀναφέρεται στὴν τάση ποὺ παρουσιάζουν ὁρισμέ- που ἐμφανίζεται σὸιν ἀντι- ἢ ἀ-πολιτικός. Ὑπάρχει ὅμως καὶ ἡ

νοι πνευματικοὶ καὶ ἐπιστημονικοὶ «κύκλοι», νά δημιουργοῦν άλλη πλευρά. Εἶναι ἡ περίπτωση τσῦ «στρατευμένου» ἐπιστή-

ὁμάδες καὶ μὲ τὴ βοήθεια μιᾶς μερίδας τοῦ Τύπου να ὀργανώ- μονα7 γιὰ νά χρησιμοποιήσω μιά ἐκφραση τοῦ συρμοῦ. Τοῦ ἀν-

νονται σὲ πνευματικὰ καὶ κοινωνικοπολιτικὸι κατεστημένα, Τὸ θρώπου, δηλαδή, ποὺ ταυτίζει τὴν ϋπαρξή του με τοὺς σκοποὺς

φαινόμενο αὐτὸ κάνει σήμερα μεγαλυτερη ἐντύπωση, σὲ συγ- καί τὶς ἀνάγκες τῆς κοινότητας.

κριση μὲ παλιότερες ἐποχές, γιατί κι αὐτὰ ἀκόμη τὰ κομματικὰ Ἀλλὰ ἐδῶ νομίζω χρειάζεται μιά διευκρίνιση. ’Άλλο συζή-

κατεστημένα, που ἀνέκαθεν ἀποτελοῦσαν κλειστὰ προσωπικὸι τηση, ἐπικοινωνία, μετάδοση γνωμῶν, καί ἄλλο δογματισμός,

(ρέουδα, ἀπώλεσαν σήμερα ἕνα μέρος ἀπὸ τὴ μονολιθικότητά «ἐλιτιστικὴ» συμπεριφορὰ καὶ προπαγάνδα. Ἡ ἰὸεολογική, μὲ

τους καί τὸν προσωπικό τους χαρακτήρα. - τὴ στενὴ ἔννοια, ἀλήθεια ἐξαγνίζει, βέβαια, πολλοὺς ἀγῶνες,

ἀλλὰ συχνὰ παρασυρει στὴ σύναψη ἐξοντωτικῶν μαχῶν ἐναν-

τίον φανταστικῶν ἐχθρῶν. Ἒτσι, ή πολιτικὴ καταλήγει, κατὰ

Ἠ ἀπολιτικοποίηση τῆς ἐπιστήμης τὴν ἐκφραση τσῦ Valery, νὸι εἶναι «ἡ τέχνη ποὺ ἐμποδίζει τοὺς

ἀνθρώπους ν’ ἀσχολοῦνται με ἐκεῖνο που τοὺς ἀφορᾶ...»

"000v ἀφορᾶ τὸ γενικὸ ἀφορισμό, θὰ πρέπει νά παρατηρή- Ἡ δημιουργία περιορισμένων πνευματικῶν κύκλων καὶ ἐπι-

σουμε ὅτι ἐπιοτημονικὴ θεωρία καὶ πρακτικὴ δέν ἀποδίδουν τὴν στημονικῶν ἱερατείων, ἐντονα ίδεολσγικὸι χρωματισμένων, κα-

οὐσία τῶν πραγμάτων, ὅταν ἀγνοοῦν βασικὸι κοινωνικὰ προ- τακερματίζει τὴ γνώση, καθιστᾶ δύσκολη τὴν ἐπαφὴ ἀνάμεσα

βλήματα. Ἡ ἀπολιτικοποίηση τῆς ἐπιστημονικής κοινότητας στὸν ἐπιστήμονα καί τὶς εῦρυτερες μάζες, παρεμποδίζει τὴ σῦν-

γρήγορα ὁδηγεῖ στὴν ἀπσμόνωση τῶν φορέων της ἀπὸ τὶς λα’ῖκές δεση τοῦ μερικοῦ μὲ τὸ γενικό, ίεραρχεῖ καὶ περιορίζει τὸ

πηγές δυνάμεως. . πνεῦμα. Ἐνῶ ’ίσως δημιουργεῖ ταξικὲς συνειδήσεις (ἂν δημι-

‘O ἀπολιτικοποιημένος ἐπιστήμονας ποὺ παραμένει μέσ ουργεῖ), διατηρεῖ τὶς ἀντιθέσεις χωρὶς νὸι προχωρεῖ σέ συνθέ-

στὰ περιορισμένα ὅρια που ἐπιβάλλει τὸ κάθε ταξικό, ἐπαγγελ- σε ις. Ἐνῶ ’ίσως πείθει καί καταξιώνει τοὺς φίλους, ταυτόχρονα

ματικὸ ἢ καλλιτεχνικὸ κατεστημένο, ἀπὸ θετικὸ κοινωνικὸ διατηρεῖ καὶ ἐνισχύει τοὺς ἐχθρούς. Ἡ «συζήτηση» στὸ τέλος

στοιχεῖο μετατρέπεται σὲ διασπαστικό. Ἀπομακρύνεται καὶ γίνεται στείρα. Ἐξογκώνει τὸ αἴσθημά τοῦ «κοινωνικοῦ ἐθνο-

ἀπομονῶνεται ἀπὸ τοὺς δυνατοὺς παλμοὺς ποὺ κάθε φορὰ δο- κεντρισμοῦ», ἰσχυροποιεῖ τὶς διαφορὲς ἀνάμεσα οτὸ «ἐμεῖς» καὶ

νοῦν τὴ λα’ίκὴ ψυχὴ ἢ ἀδιαφορεῖ γιὸι τὶς πραγματικὲς ἀνάγκες στὸ «ἐκείνους», τὴν «ἐσω-ὁμάδα» μὲ τὴν «ἐξω-ὁμάδα», ἀπομο-

τῆς κοινότητας, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴν εἶναι πιὰ σὲ θέση νὰ νῶνει ἄτομα καὶ ὁμάδες. Αὐτὴ ἡ ἀπομόνωση, σταδιακά, κατα-

ἀναλάβει τὸν καθοδηγητικό, συνθετικὸ ρόλο, γιὰ λογαριασμὸ λήγει στὴν ἀνάπτυξη ἐξειδικευμένων συμφερόντων καὶ «ἐλιτι- ’

τοῦ συνόλου. Ἡ ἐθελοντικὴ αὐτὴ οῦδετεροποίηση δέν ὁδηγεῖ στικῆς» ψυχολογίας καὶ τότε ἡ ἐπιστημονικὴ κοινότητα γίνεται

στὴν ἐξισορρόπηση τῶν κοινωνικῶν δυνάμεων, ὅπως πολλοὶ πι- κάστα. Ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἀκόμη,ὁ πολὺ παραξηγημένος ΒαΙ<οιι-

στεὺουν. Περισσότερο συχνά ἀπ’ ὅ,τι ἀναγνωρίζεται, κλίνει nin εἰχε πεῖ πῶς, «ἡ ἐπιστήμη ἀπειλεῖ νὸι καταλάβει ἀπέναντι

πρὸς τὸ μέρος τοῦ κατεστημένου, τῆς ἐδραιωμένης ἐξουσίας ἢ στὸν πραγματικὸ κόσμο τὴ θέση τοῦ καλοῦ Θεοῦ, ἐπιφυλάσσον-

συντελεῖ στὸν ἀποπροσανατσλισμὸ τῶν λιγότερο προνομιούχων τας γιὰ τοὺς τιτλοὺχους ἀντιπροσώπους της τὸν ρόλο τῶν πα-

ὁμάδων καί, σέ τελευταία ἀνάλυση, ἐνισχύει τὶς δυνάμεις ποὺ πάδων». Πολλὰ χρόνια ἀργότερα ὁ Galbraith θὰ μίλαγε γιὰ τὴν

στηρίζουν τὸ STATUS QUO. «τεχνοδομὴ τοῦ σῦγχρονου βιομηχανικοῦ κράτους», ποὺ καθο-

Δὲν μᾶς ἐπιτρέπει ὁ χῶρος νά ἐπεκταθοῦμε στὰ ἰδεολογικόι, ρίζει τὶς ἐπιλογὲς καὶ ἐπιβάλλει λύσεις στοὺς ἀντιπροσώπους

ψυχολογικὰ καὶ κοινωνικὰ αἴτια τῶν καταστάσεων αὐτῶν. τοῦ Κράτους, πέρα καὶ πάνω ἀπὸ πολιτικὰ κριτήρια. Ἔτσι,

Μποροῦμε μόνο νὰ παρατηρήσουμε ὅτι αὐτὴ ἡ ουνειδητὰ ἐπι- ὅμως, ἐξαφανίζονται ὅλες οἱ πολιτικὲς ἐννοιες καθὼς ἐπίσης καὶ

διωκόμενη ἀπολιτικοποίηση, ἡ «άψογη ἀποχή», ὅπως δείχνει ή ô φιλοσοφικὸς στοχασμὸς καὶ ἡ καθολικότερη-σὺλληψη τοῦ κό-Υ

σχετικὰ πρόσφατη ἱστορία τῶν φασιστικῶν συστημάτων, δὲ σμου μὲ εὐρὺ πνεῦμα-ὰπὸ μιὰ κοινωνικὴ ὁμάδα πού, περισσό- »-

στάθηκε ἐμπόδιο στὴ μετατροπὴ τοῦ ἐπιστήμονα σὲ πειθήνιο τερο ἀπὸ κάθε ἄλλη, θὰ έπρεπε νὰ τείνει πρὸς τὴν κατεύθυνση, ‘

ὤργανο τῆς ἐξουσίας. Ἀντίθετα μάλιστα, ὅλα τὰ παραδείγματά τῆς προσωπικής καὶ συλλογικής ὁλοκλήρωσης. _

δείχνουν ὅτι ό ἀπολιτικοποιημένος ἐπιστήμονας πείθεται εὐκο- . Τέτοισυ εἴδους νοοτροπία δὲν περιορίζεται μέσα στὰ στενὰ

λότερα νὰ ὑποστηρίξει ἕνα κοινωνικὸ σύστημα, ποὺ διακηρύσ- ὅρια τῆς πολιτικῆς δραστήριότητας. Ἐπεκτείνεται καίσὲ ἂλλες

34