Page 56 - demo1
P. 56
Өрнүүлэлц гэдэг нь нэг хуваагдахууны хувьд хэлж байгаа хэдэн үг хэллэг
заримдаа өгүүлбэрийн эхнийхээсээ эцсийнх нь агуулгын холбогдол, сэтгэлийн
хөдөлгөөний жингээр илүү байх дарааллаар байрлуулан илэрхийлсэн найруулгын аргыг
хэлнэ. Өрнүүлсхийн бүтээж байгаа үгс ойролцоо утгатай боловч түрүүчийнх нь уул
ухагдахууны эрс шийдмэг, сэтгэлийн хөдөлгөөн илэрхийлэх бэлтгэл болж сүүлчийнх
түүнээ улам лавшруулан үг ярианд жин оруулна. Өрнүүлдгийг нягталбал учир
шалтгааны, сэтгэл хөдөлгөөний, тооны гэх зэргээр ялгаж болох юм. Өрнүүлэлц нэлээд
харьцангуй ухагдахуун байдаг. Өрнүүлэлц хэл зүйн ижил хэлбэрээр голдуу хэлбэрждэг
нь ахиулан лавшруулах санааг улам тодорхой болгож өгдөг. “Биеэ засаад гэрээ зас, гэрээ
засаад, төрөө зас”
“Эр түвшин бол гэр түвшин, гэр түвшин бол төр түвшин,
/Чингисийн билэг сургаалаас/
Аранзал зээрд мориороо
Алхуулан тэшүүллээ
Алхуулснаа шогшууллаа
Шогшуулснаа ергүүллээ
Ергүүлснээ хатирууллаа
Хатируулснаа цогиуллаа
Цогиулснаа давхиуллаа /Ж. Дашдондог “Аранзал зээрд/
Буруулбал нь өрнөлийн эсрэг бүтэц буюу найруулгын эрчим хүчээр илүү үг
хэллэгээр эхлэн түүнээсээ эрч нь сулран суларсаар бүтэх ур маягийг хэлнэ. Бууруулдаг
хошин шог юм уу егөөдлийн санаа илэрхийлэхэд элбэг хэрэглэнэ. Жишээ нь:
Аранзал зээрд мориныхоо
Амыг татан цогиуллаа
Цогиулснаа хатирууллаа
Хатируулснаа ергүүллээ
Ергүүлснээ шогшууллаа
Шогшуулснаа алхууллаа /Ж. Дашдондог “Аранзал зээрд/
55 | Хуудас
