Page 24 - مجله_ی_نوابت،_شماره_ی_۴_نقد،_مهر_۱۳۹۹

‫جـا توانایـی بهتـر در کنـار آمـد ِن بـا موضوعات‬ ‫و کار در دو حـوز‌هی فرهنگـی (نزدیـک بـه‬
‫را نشـان دهـد کار سـازتر خواهـد بـود‪ ،‬و چون‬ ‫چهل سـال تدریس در مقاطـع مختلف تحصیلی‬
‫موضـوع (سـنت) سرشـتی خـاص دارد‪ ،‬روش‬ ‫و همـکاری درتالیـف کتا ‌بهـای آموزشـی‬
‫خاصـی را کـه آمیـز‌های از رو ‌شهـای مختلـف‬ ‫و نظـارت بـر تدریـس و آمـوزش فلسـفه ونقـد‬
‫اسـت م ‌یطلبـد‪ .‬از ایـن رو روش او آمیزهـای از‬ ‫پی ‌شزمین ‌ههـای ایدئولوژیک در امور آموزشـی و‬
‫سـاختارگرایی‪ ،‬تحلیل تاریخـی و تفکیک عناصر‬ ‫تربیتـی) و سیاسـی (از کار در جراید تا عضویت‬
‫ایدئولوژیـک از عناصـر معرفتیاسـت‪ .10‬او پیوند‬ ‫در حـزب اتحـاد ملی نیروهای مردمی و سـپس‬
‫این سـه بـا نقد سـنت را چنین توضیـح م ‌یدهد‪:‬‬ ‫اتحاد سوسیالیسـتی) و پرکاری و تواضع‪ ،‬کسـب‬
‫سـاختا‌رگرایی‪ ،‬بـه کل‪ ،‬بیشـتر از اجـزاء اهمیـت‬
‫م ‌یدهـد و «بـه اجـزاء در چارچـوب کلـی کـه‬ ‫کرده باشـد‪.‬‬
‫بـه آن وابسـت ‌هاند‪ ،‬نـگاه م ‌یکنـد‪ .‬ایـن امـر بـرای‬ ‫چابـری بـر آن اسـت راه رسـیدن بـه مدرنیتـه‪،‬‬
‫داشـتن دیدگاهـی شـام ‌لتر وژر ‌فتـر ضـروری‬ ‫شـناخ ِت سـنت و نقـد آن اسـت‪ .‬سـنتی کـه‬
‫اسـت» تحلیـل تاریخـی نیـز سـبب م ‌یشـود‬ ‫اندیشـ ‌هی عربی نـو معاصربا همـ ‌هی جریا ‌نهای‬
‫‌«تـا صیـرورت را در پیونـد بـا واقعیـت دنبـال و‬ ‫فکـر ‌یاش با آن بنیادگرایانه برخورد کرده اسـت‪.‬‬
‫عوامل تاثیرگذار و سـمت و سـو دهنـد‌هی آن را‬ ‫ایـن جریا ‌نها از نظر اپیسـتمولوژیک بر شـیو‌هی‬
‫کشـف کنـد‪ ».‬و طـرح ایدئولوژیک نیـز «کارکرد‬ ‫واحـدی از اندیشـیدن کـه همـان قیـاس غایـب‬
‫ایدئولوژیـک ماد‌هی معرفتی و دشـوار‌ههای آن را‬ ‫بـر شـاهد اسـت اسـتوارند کـه نتیجـ ‌هی آن فهم‬
‫سـنتی از سـنت اسـت‪ .9‬نخسـتین گام نقد سنت‬
‫بـر مال م ‌یسـازد»‪11.‬‬ ‫کنار گذاشـتن چنین فهمی از سـنت اسـت‪ .‬برای‬
‫البتـه جابـری سـنت را نقـد نمـی کند تـا آن «به‬ ‫ایـن کار بایـد روشـی مناسـ ِب تعامـل باسـنت‬
‫مـوره بسـپارد» یـا از آن ابـزار سـرکوب بسـازد‬ ‫بـه کار گیریـم‪ .‬جابـری بـر آن اسـت بـا انتخاب‬
‫بلکـه او باچنیـن نقـدی از سـنت‪ ،‬م ‌یخواهـد‬ ‫روش مناسـب‪ ،‬از روش تحمیلـی سـنت رهایـی‬
‫نشـان ‌ههای الفـت بـا مدرنیتـه را درآن پیـدا کنـد‬ ‫م ‌ییابیـم‪ .‬چراکـه سـنت از هـر سـو مـا را احاطه‬
‫که از منظر او این نشـان ‌هها در بخشـی از اندیشـه‬ ‫کـرده و بـر مـا فرمـان م ‌یراند‪ .‬بـا این حـال‪ ،‬این‬
‫مغربـی اسـت‪ .‬جابری بـا طرح چنین ایـد‌های که‬ ‫روش عل ‌یرغـم مهـم بودنـش‪ ،‬ابزار اسـت و هر‬
‫بسـیاری را برآشـفت و اندیش ‌های را که سد‌ههای‬
‫متمـادی رواج داشـت و فلسـف ‌هی مغـرب را‬
‫ادامـ ‌هی فلسـف ‌هی مشـرق م ‌یدانسـت بـه چالش‬
‫کشـید‪ .‬جابـری بـا مطـرح کـردن گسسـت میان‬
‫فلسـف ‌هی مغرب و مشـرق‪ ،‬فلسف ‌هی مغرب را نه‬
‫تنهـا ادام ‌هی فلسـف ‌هی مشـرق بلکـه انقلابی علیه‬
‫فلسـف ‌هی مشـرق دانسـت‪ .‬به گفت ‌هی او درسـت‬
‫اسـت که بغداد در مشـرق‪ ،‬مرکـز اصلی فرهنگ‬
‫عربی‪-‬اسالمی بـه شـمار م ‌یآمـد و نسـبت بـه‬
‫قرطبـه و فـاس‪ ،‬از پیشـین ‌هی بیشـتری برخوردار‬
‫بـود و حتـی بـه مراکـز دیگـر در زمینـ ‌هی علوم‬
‫عقلـی و نقلـی یـاری م ‌یرسـاند و از پرتو چنین‬
‫مددهایـی این اندیشـه رواج یافته بـود که هم ‌هی‬
‫تالیفـات مغرب تکرار نوشـت ‌ههای مشـرق اسـت‬
‫کـه تـا پیش از دور‌هی دولـت موحدین و پیش از‬
‫انقالب یا جنبـش اصلاحی ابن تومرت درسـت‬

‫شماره ‪ /4‬اهــواز‪ /‬مــهر ‪ /1399‬سپتامبـر ‪24 2020‬‬