Page 54 - مجله_ی_نوابت،_شماره_ی_۴_نقد،_مهر_۱۳۹۹

‫دربسـیاری ازاندیشـ ‌ههایش از افلاطـون تاثیـر‬ ‫گنوس ‌یهایاسکندری‬
‫پذیرفته اسـت اوهمانند دیگر گنوسـیان مسیحی‪،‬‬ ‫«کسـی کـه نامحسـوس را بـه صـورت مجسـم‬
‫عقایـد و باورهـای مسـیحیت را به یک دوالیسـم‬ ‫م ‌یانـگارد و آنـگاه بـا قـراردادن مجسـم‬
‫محـول م ‌یکنـد‪ .‬کـه ناشـی از تاثیرگـذاری‬ ‫دربرابرمجسـم‪ ،‬منکـر و اقعیـت جهـان م ‌یشـود‬
‫زرتشـت وافلاطـون اسـت‪( ».‬النشـار‪،1995 :‬ص‪)81‬‬ ‫گنوسـی است‪(».‬یاسپرس‪،‌1388:‬ص‪)115‬گنوسـ ‌یها‬
‫این دوالیسـم گنوسـیان باعث شـد تا ادعا نمایند‬ ‫همزمان با مسـیحیت در اسـکندریه پدیدار شـدند‬
‫کـه تورات وانجیـل با همدیگر ناسـازگارند‪ .‬آنان‬ ‫و در کسـوت ایـن دیـن بـه رقیبی قدرتمنـد برای‬
‫برایـن اعتقـاد شـدند کـه «تـورات ازخداوند‪ ،‬یک‬ ‫آن مبـدل شـد‪ .‬و در طی چهار قـرن به یک تهدید‬
‫پنداشـت خشـن مجسـم م ‌یکنـد درحالـی کـه‬ ‫جـدی برای مسـیحیت مبدل شـد‪« .‬گنوسـیس به‬
‫انجیـل ازیک خداونـد فروتن‪ ،‬بردبـار و ب ‌ینهایت‬ ‫معنای شـناخت عرفانـی یاتاملی وجـود الهی بود‬
‫نیک‪ ،‬رومی گشـاید‪ .‬بر همین اسـاس باسـیلیدس‬ ‫کـه برای کسـانی کـه به ایـن جریان می پیوسـتند‬
‫در تفسـیرخود ازخداوند عهد قدیم‪ ،‬او را پیشوای‬ ‫امکا ‌نپذیـر م ‌یشـد ایـن اندیشـ ‌هها که بـه عنوان‬
‫فرشـتگان اهریمنی توصیـف م ‌یکند‪(.‬همـان‪،‬ص‪)82‬‬ ‫تفسـیرصحیح‪ ،‬امـا مرمـوز‪ ،‬عقاید مسـیحی رواج‬
‫اطلاعاتـی که دربـاره والنتینوس وجـود داردبیش‬ ‫یافـت ازعرفـان یونان ‌یگـری ونیـز فرقـه اسـن‬
‫ازباسـیلیدس است‪ .‬او اگر چه متاثر از باسیلیدس‬ ‫هـای یهـودی سرچشـمه گرفتـه بـود‪ ،‬در میـان‬
‫بـوده ولی‪ ،‬در برخی از اندیشـ ‌ههای خود به ویژه‬ ‫ایـن منابع{فکـری} تاثیرهای زرتشـتی نیزوجود‬
‫دربحـث چگونگـی نشـأت یافتـن موجـودات‬ ‫داشت‪(.‬اسـمارت‪1383:‬ص‪« )106‬نویسـندگان آییـن‬
‫ازخداونـد‪ ،‬بـا اواختالف نظـر دارد‪ .‬والنتینـوس‬ ‫گنوسـی عبـارات عهـد جدیـد را بـه گونـ ‌های‬
‫بـاور دارد که وجود الهی به صـورت واحد نبوده‬ ‫تفسـیر م ‌یکردنـد کـه خشـم رهبران مسـیحی را‬
‫و نشـأتی دوگانـه دارد او راه خـود را از افلاطون‬ ‫برانگیخـت و پرسـ ‌شهایی درباره شـکل صحیح‬
‫و باسـیلیدس در موضـوع بنیـاد پلیـدی درجهان‬ ‫تفسـیرکتاب مقدس مطـرح کرد‪(».‬مک گـراث‪1392:‬‬
‫جـدا م ‌یکنـد والنتینـوس بـاکاوش در خاسـتگاه‬ ‫‪،‬ص‪ )60‬گنوسـیان هرگـز مدعـی پیوسـتگی‬
‫انسـان‪« ،‬دوگانـه جسـم وروح رام ‌یپذیـرد ولـی‬ ‫باکلیسـای اولیـه نبـوده اندآ ‌نها تنها اندیشـ ‌ههای‬
‫آن رایـک کشـاکش دوگانـه ژرفایـی م ‌یداندکـه‬ ‫نوابـداع کردنـد و بـه شـکلی نادرسـت‪ ،‬مدعـی‬
‫ازیکسـو آفریـدگار این جهان اسـت که بوسـیله‬ ‫بودنـد که این اندیشـ ‌هها‪ ،‬مسـیحی اسـت‪ .‬مکتب‬
‫فرشـتگانش محافطت م ‌یشـود و نخستین کتاب‬ ‫گنوسـی والهیـات مسـیحی باایـن اندیشـه کـه‬
‫عهـد عتیـق‪ ،‬ازآن سـخن م ‌یگویـد و از سـوی‬ ‫جهـان آفریـده شـده و روزی نابود خواهد شـد‪،‬‬
‫دیگرمیـان خداونـد برتـر یـا پـروردگار خوبی و‬ ‫هسـتی را بـه محدودیـت زمانـی تنـزل داده و از‬
‫نیکویـی اسـت‪(».‬همان ‪،‬ص‪ )83‬والنتینـوس داسـتان‬ ‫ایـن راه بـا نظریـه ابدیـت مـاده و ابدیـت جهان‬
‫آفرینش را از دید مسـیحیتی م ‌ینگـرد که‪،‬آمیخته‬ ‫مبارزه کرد‌هاند‪(.‬یاسـپرس ‪،1388:‬ص‪ )94‬شـکوفایی‬
‫بـا باورهـای شـرقی ویهـودی‪ ،‬وحتـی فلسـفی‬ ‫گنوسیسـم مسـیحی دراسـکندریه میانه قرن دوم‬
‫الحـادی اسـت‪ .‬انسـان‪ ،‬آفرینش خداوند نیسـت‬ ‫میالدی وتوسـط سـه نفـراز مشـاهیرآن یعنـی‬
‫بلکه‪ ،‬فرشـتگان اسـت پـس خداوند برآن شـدتا‬
‫بشـریت را از پلید ‌یهـا برهانـد وعیسـی مسـیح‬ ‫باسـیلیدس‪ ،‬والنتینـوس و مرقیـون بـود‪.‬‬
‫را‪ ،‬بـه سـیمایی غیرخدایی‪-‬غیرمـادی از آسـمان‬ ‫باسـیلیدس درنیمـه نخسـت قـرن دوم میالدی‬
‫فروفرسـتاد‪ ،‬هماننـد اینکـه درمیانـ ‌هی موجودات‬ ‫دراسـکندریه بـه شـهرت رسـید برخـی دروهلـه‬
‫نخسـت‪ ،‬او را یـک واعـظ اخلاقـی دانسـته کـه‬
‫آسـمانی و بشـری باشد‪.‬‬ ‫اندیشـه خـودرا بـر محوریـت معضل شـر‪ ،‬و تبیین‬
‫او پیدایـی مسـیح درچنیـن سـیمای ‌ی–غیرخدایی‪/‬‬ ‫لطـف خداونـدی قـرارداده اسـت‪ .‬بـه نظرم ‌یرسـد‬
‫غیر بشـری‪ -‬را ناشـی ازاعتقاد خویـش به تباهی‬ ‫«با سـیلیدس در مقوله خیر و شـر و بازگشـادن آن‪،‬‬
‫مـاده تفسـیرکرد‪ .‬ایـن بازشناسـی سرسـختانه‬ ‫متاثـراز زرتشـت باشـد‪ .‬افـزون برآن باسـیلیدس‬

‫شماره ‪ /4‬اهــواز‪ /‬مــهر ‪ /1399‬سپتامبـر ‪54 2020‬‬