Page 76 - STAV broj 202

KULTURA

O kulturno-prosvjetnom, društve- pridjevom divan, koja je riječ slavenskog
nom i istraživačkom radu Kalmija Ba- porijekla. Na ovaj se način prva riječ dou-
ruha relativno je malo pisano. Ovo se ane ne može više nikada zaboraviti. Ovako
još više odnosi na njegov pedagoški rad je potakao učenike da sami istražuju rije-
u sarajevskoj gimnaziji i na razna preda- či i pojmove (izvor: slobodno prepričani
vanja koja je držao u Sarajevu i van njega. dijelovi sjećanja prof. Ešrefa Čampare na
Predavao je francuski jezik i književnost. Kalmija Baruha iz njegove knjige Musli-
Njegova metoda predavanja razlikovala se mani i Jevreji na primjerima iz Španije i
od predavanja drugih profesora. Tretirao Bosne, izdanje BH PRES, 1994).
je učenike kao odrasle osobe i pridobio Baruh je romanske jezike (prvenstve-
ih neposrednošću i prisnošću, kao i bla- no francuski) predavao u više sarajevskih
gošću, tako da su ga smatrali kao nekog srednjih škola. Držao je razna predavanja o
svog. Na početku prvog predavanja, na- đudeo-espanjolu, jeziku Sefarda, ne samo
kon upoznavanja sa svakim učenikom sarajevskih (bosanskih) nego i drugih.
posebno, govorio je o važnosti edukaci- U vrlo teškim momentima po jevrej-
je i značenju gimnazija kao tada vodećih sku školsku omladinu pokazao je velike
kulturno-edukativnih institucija. Njegovi organizacione sposobnosti, naročito po-
učenici tada su prvi put slušali o histo- slije dolaska dr. Antona Korošeca (inače
riji nastanka gimnazija u Evropi nakon vođe Klerikalne slovenačke stranke) za
perioda humanizma i renesanse. Uvje- ministra prosvjete u vladi tadašnje Kra-
ravao je učenike da ne uče da bi postali ljevine Jugoslavije. Korošec je na osno-
“ćate” nego da se obrazovanjem spreme vu člana I, stava 2 i člana IV Uredbe o
da služe u edukaciji svog naroda, jer samo upisu lica jevrejskog porijekla u srednje
onaj narod koga vode prosvijećeni i česti- i više škole kao i studenata univerziteta
ti ljudi, puni ideala, ima budućnost. Na ograničio broj učenika koji se mogu upi-
ovaj iskreni način probudio je kod uče- sati u spomenute škole (numerus clausus).
nika osjećaje da imaju važnu, odgovor- Ova uredba važila je za cijelu teritoriju
nu i uzvišenu misiju u životu. Učenici Jugoslavije (osim Banovine Hrvatske).
su rado dolazili u gimnaziju i s radošću Na osnovu te uredbe donio je akt br. IV.
očekivali svaki njegov čas. Interesantan 14097 od 5. oktobra 1940. godine, kojim
je i njegov etimološko-asocijativni način je skoro totalno smanjio mogućnost upisa
predavanja o porijeklu pojedinih riječi. Na jevrejske djece i omladine u prvi razred
primjeru francuskog izraza chomage – ne- srednjih škola, iako je u septembru iste
zaposlenost, koja je nastala od latinskog godine bilo upisano dosta jevrejske dje-
glagola caumare – plandovati (od cauma ce i omladine u srednje škole. Bez obzira
– toplota, grčki kauma), iskoristio je da što su direktori sarajevskih srednjih ško-
govori o nezaposlenosti i svjetskoj krizi, la dugo otežavali provođenje tog akta, tj. kako stručnom, tako i društvenom ugledu,
društvenoj nejednakosti i nepravdama. nisu na vrijeme poslali tražene spiskove dosta je profesora nejevreja, pored jevrej-
Nadahnuto je govorio o budućem druš- jevrejske omladine, akt i uredbu morali skih profesora, predavalo u toj gimnaziji.
tvu u kojem neće biti nezaposlenosti, glad- su na kraju provesti. Jevrejska opština u Sami jevrejski profesori nisu insistirali da
nih ljudi, nego će biti društvo jednakosti Sarajevu, na urgentno sazvanoj plenarnoj profesori nejevreji predaju u ovoj gimna-
i društvo bez privilegija. Interesantno je sjednici, odlučila je da se u zgradi Jevrej- ziji zbog bojazni da će biti šikanirani od
također njegovo etimološko objašnjenje ske opštine u ulici Čemaluši otvori i poč- strane profašističke vlasti. U ovoj gimna-
francuske riječi douane (carina). Porijeklo ne s radom tzv. Jevrejska gimnazija i za ziji ipak su predavali biologiju prof. Vojin
te riječi jeste perzijsko-arapska riječ divan, direktora postavila dr. Kalmija Baruha. Gligić i muzičko obrazovanje prof. Zlata
koja izvorno znači carsko vijeće ili državni On je hitno mobilizirao skoro sve Radošević, koja je inače predavala u mu-
biro, pa i razgovor. U našem jeziku to je napredne profesore bez obzira na vjeru i zičkoj školi. Osim direktora dr. Kalmija
dio namještaja, ali i razgovor od glagola naciju, a koji su djelovali u Sarajevu, za Baruha, u školi su predavali i profesori
divaniti, što se sve skupa ne smije brkati s pomoć. Zahvaljujući njegovom velikom Jevreji dr. Marcel Šnajder, prof. Avram
Pinto, prof. Avram Papo, prof. Eliezer
Pripadao je drugoj generaciji mladih bosanskih Sefarda koji Levi, prof. Jakov Maestro i neki drugi.
su se, nakon sarajevske Velike realne gimnazije, školovali Školski ljekar bio je dr. Isak Izrael, biv-
na prestižnim evropskim univerzitetima. Mnogi od njih bili su ši sekretar Jevrejske opštine u Sarajevu.
Nakon Drugog svjetskog rata, preži-
stipendisti Jevrejskog potpornog (kasnije Kulturno-prosvjetnog) vjeli su učenici: Rena Kaveson, Binko
društva “La Benevolencija”. Tim studentima bilo je lakše da Kabiljo, Aco Tramer, Sofija Singer i Ruža
se upišu na te univerzitete pošto je prva generacija, u kojoj Štok. Interesantno je da je godina nastave
u ovoj gimnaziji, poslije Drugog svjetskog
su bili između ostalih i dr. Vita Kajon, dr. Isak Samokovlija, dr. rata, priznata, tako da su se ti preživjeli
Vita Alkalaj, dr. Samuel Pinto, te Kalmijev brat dr. Avram Baruh učenici poslije oslobođenja mogli upisati
(prvi predsjednik Jevrejske opštine u Sarajevu nakon Drugog u drugi razred gimnazije.
Dr. Kalmi Baruh bio je i direktor je-
svjetskog rata), prva utrla put i prva se upoznala s evropskom vrejske škole “Safa verura”, u prijevodu:
kulturom i jezicima koje njihovi preci nisu uopće poznavali “Čisti jezik” (po naučnoj transkripciji:
“Safa berura”). Nedovoljno je poznato

76 17/1/2019 STAV