Page 69 - STAV broj 433 - 434

IME BOSNA

HISTORIJSKI

JE IZUZETAK

jelokupna bošnjačka etnogeneza i poli-
Ctička historija uslovljeni su i određeni
Bosnom kao središnjom južnoslavenskom
zemljom i njenim državnopravnim, od-
nosno teritorijalno-političkim kontinui-
tetom kao bitnim obilježjem njene povi-
jesti. Njen kontinuitet može se pratiti još
od ranog južnoslavenskog srednjeg vije-
ka. Pored toga, Bosna u odnosu na druge
južnoslavenske zemlje i države pokazuje
kako demografsko-etničku, tako i geopo-
litičku stabilnost.
Povijest Južnih Slavena i općenito
Balkana predstavlja historiju seoba, ne
samo naroda nego i njihovih država. Bos-
na u tom pogledu predstavlja historijski
izuzetak. Ona se za razliku od okolnih
i daljih balkanskih zemalja nije tokom
svoje historije selila niti cijepala, nego
je u kontinuitetu od njenog prvog spo-
mena 949. kao male zemlje, oko izvora i
gornjeg toka istoimene rijeke, pa do aus-
trougarske okupacije, odnosno do danas,
egzistirala bilo u svom užem, bilo širem
teritorijalnom okviru i obimu. Njeno Bizanta i franačke države, a kasnije Srbije veće slavensko ili antsko pleme naselilo
geopolitičko središte je od početka bilo i ugarsko-hrvatskog kraljevstva, nastojala u srednjoj Bosni i dijelu Dalmacije, pa
i uvijek ostalo na prostoru sarajevsko-vi- izboriti i odrediti vlastiti politički iden- je po njemu središnja južnoslavenska ze-
sočko-zeničke kotline. Vremenom se po- titet, odnosno izboriti i očuvati svoju dr- mlja dobila svoje ime.
jam Bosne proširio na okolne župe i ob- žavnu samostalnost. Prva sasvim pouzdana vijest o Bosni
lasti, pa se već za vrijeme bana Stjepana U nauci nema jedinstvenog mišljenja potječe iz sredine X st., kada je bizantski
II Kotromanića, u trećoj deceniji XIV st., o postanku i značenju imena Bosna. Sva car Konstantin Porfirogenit spominje
Bosna kao država prostirala od Save do mišljenja o tom pitanju mogu se svrstati u svom djelu De administrando imperio,
mora i od Drine do Cetine. Bošnjački se u dvije grupe, mišljenja je historičar prof. kao malu zemlju („horion Bosona“) oko
etnos javio i razvio na tlu srednjovjekov- dr. Mustafa Imamović. U prvu grupu spa- izvora, gornjeg i srednjeg toka istoime-
ne Bosne, odnosno kasnijeg Bosanskog daju ona po kojima je ime Bosna ostalo ne rijeke, u kojoj se nalaze i dva grada
ejaleta ili pašaluka, šireći se tokom stol- od nekog starijeg i stranog naroda koji Katera i Desnek. Katera ili prostor grad
jeća postepeno i na okolne zemlje koje je tu živio prije dolaska Slavena. Razni (kastron), odnosno Gradac, vjerovatno se
su ulazile u njegov sastav. pisci su tako ime Bosna dovodili u vezu nalazio negdje na širem prostoru današ-
U geopolitičkom i kulturnohistorij- bilo s tračkim i ilirskim, bilo s rimskim njeg Sarajeva. Ime Desneka, drugog gra-
skom pogledu povijesna sudbina Bos- etničkim i geografskim nazivima i poj- da-utvrde u Bosni, u nauci se općenito
ne bitno je određena podjelom Rimskog movima koje su Slaveni tu jednostavno dovodi u vezu s ilirskim plemenom De-
Carstva na Istočno i Zapadno, koju je zatekli. Na drugoj strani su mišljenja da sidijati, koje je živjelo na potezu od Breze
konačno 395. izvršio rimski imperator su Slaveni koji su se doselili na područ- do Visokog. Za Visoko s okolinom, kao
Teodosije. Linija podjele išla je dobrim je središnje ili matične zemlje Bosne kasnije središte srednjovjekovne bosan-
dijelom rijekom Drinom kao istočnom donijeli to ime sa sobom, kao što su uči- ske države, uglavnom se koristio jedno-
bosanskom granicom. Bosna je tako po- nila i neka druga staroslavenska pleme- stavno naziv Bosna. Pored Bosne, Porfi-
stala graničnom zemljom ne samo između na, u prvom redu Hrvati i Srbi. Po tome rogenit spominje i neke druge oblasti i
dvaju posebnih političkih entiteta nego je u slavenskoj pradomovini, negdje iza mjesta koja su kasnije postepeno ulazila
istovremeno i dviju kulturno-vjerskih i Karpata, živjelo pleme Bosna ili istoi- u sastav bosanske države. Tu je na prvom
političkih tradicija koje se postepeno ob- meni plemenski starješina. U prilog toj mjestu oblast Soli, s istoimenim gradom
likuju, latinske ili rimokatoličke na zapa- postavci išla bi činjenica da se Bosna u Salines, zatim oblasti Trebinje, Zahuml-
du i grčkopravoslavne na istoku. Njihovi srednjovjekovnim izvorima srazmjer- je i Neretljanska oblast, koju Porfiroge-
politički i vjersko-kulturni interesi i ut- no često spominje kao muško ili žensko nit naziva Paganijom. Pored toga, tu su i
jecaji upravo se prepliću na tlu Bosne. U lično ime ili kao toponim, najčešće u župe pljevljanska (Pleba), imotska (Emo-
tom smislu, Bosna je još od ranog sred- Dalmaciji, ali i u Panoniji i Podunavlju. ta) i hlivanjska (Hlebina), s istoimenim
njeg vijeka, kao granična zemlja između Odatle bi se moglo zaključiti da se neko nastanjenim gradom.

69
STAV 23/6/2023 69
/
6
2
23
0
V
TA
S
/
23