Page 37 - Gizli El Bosna'da

SIRP VAHfiET‹N‹N TAR‹H‹ 35

lü¤ü), isyan›n geliflimini flöyle anlat›yor:

Peter I¯ko, Belgrad'daki Büyük Loca'ya kay›tl›yd›. 1800 y›l›nda di¤er baz› ma-
sonlar›n da yard›m›yla, "S›rp halk›n›n özgürlü¤ü için" Türklere (Osmanl›'ya)
karfl› ilk ayaklanmay› organize etti. Askeri bir güç oluflturmaya çal›fl›rken, bu
çabas› Türk yetkililerince haber al›nd› ve hareketin, I¯ko ile ayn› locaya kay›tl›
olan Papaz Aleksa Nenadovi¯ gibi önde gelenleri idam edildi. I¯ko ise kaçarak
kurtulabildi. Fakat bast›r›lan bu isyan, Türklere karfl› düzenlenen di¤er isyan-
lar›n ateflleyicisi oldu. I¯ko da bu isyanlarda önemli bir politik rol oynad›. I¯ko,
daha sonra Karadjordje taraf›ndan Belgrad Belediye Baflkanl›¤›'na atand›. 21

Karadjordje'nin mason olup olmad›¤› ise kuflkulu bir konudur. Zoran
Nenezi¡, Masoni U Jugoslaviji 1764-1980 adl› kitab›nda konuya de¤inir ve "Pe-
tar I¯ko ile yak›n iliflki içinde olmas› nedeniyle baz› masonlar›n, onun da ma-
son oldu¤u tezini savunduklar›n›" bildirir. Bununla birlikte, Nenezi¡'e göre,
kulland›¤› baz› sembol ve iflaretlere bak›l›rsa Karadjordje'nin Belgrad Locas›'na
ba¤l› oldu¤u anlafl›lmaktad›r. 22
Bu S›rp isyan›, çeflitli yerel ayaklanmalarla 1815 y›l›na dek sürdü. O y›l
Osmanl› yönetimi, S›rbistan'a genifl bir özerklik vermek zorunda kald›. Bun-
dan böyle, kendilerine ait bir meclisleri ve seçilmifl bir prens (knez)leri olacak-
t›. Ülkede Osmanl› garnizonlar› ve yönetimden sorumlu bir "Pafla" kal›yordu;
ama ba¤›ms›z bir S›rp Krall›¤›'n›n temelleri at›lm›flt›.
Bu arada, bu ilk S›rp ayaklanmas› s›ras›nda Bosnal› Müslümanlara yönelik ilk
büyük katliam da gerçekleflti. Ünlü S›rp tarihçisi Stojan Novakovi¡, "Türklerin
genel imhas›"n›n 1804'teki ayaklanma döneminde bafllad›¤›n› söyler. Bu "Türk-
ler" Bosnal› Müslümanlar anlam›na geliyordu. Noel Malcolm'a göre ise, isyan
s›ras›nda a盤a ç›kan "anti-Osmanl› fliddet, Slav Müslümanlar›na karfl› yap›lan
katliamlar›, ya¤malar› ve zorla din de¤ifltirtmeleri de içermifltir." 23

S›rp Milliyetçili¤inin Geliflimi
1815'te elde edilen özerklik, S›rplar için yeterli de¤ildi. ‹lerleyen dönem-
de sistemli bir biçimde geliflen S›rp milliyetçili¤i, hem Osmanl›'ya karfl› tam
ba¤›ms›zl›k elde etmeyi hem de toprak yönünden genifllemeyi hedefledi. Bu
iki hedef de gerçe¤e dönüfltü. Ba¤›ms›zl›k 1878'deki Berlin Anlaflmas› ile kaza-
n›ld›. Geniflleme ise aflamal›yd›; Kuzey S›rbistan'da oluflmufl olan S›rp Krall›¤›,
üç dalga (1831-33, 1878, 1912-13) içinde Güney S›rbistan, Kosova ve Makedon-
ya'ya kadar geniflledi.
Ancak S›rp milliyetçili¤i aç›s›ndan 1815'ten 1878 y›l›na dek uzanan dö-