Page 39 - Gizli El Bosna'da

SIRP VAHfiET‹N‹N TAR‹H‹ 37

baz› elitler taraf›ndan belirlenmifl ve uygulanm›flt›. Bu elitlerin kimli¤i ise ol-
dukça ilginçti. "Millet meydana getirme" olarak tan›mlanabilecek bu progra-
m›n di¤er baz› ülkelerde masonlar taraf›ndan uyguland›¤›na önceki sayfalar-
da de¤inmifltik. S›rbistan'da da durum farkl› olmad›. Virüs, Frans›z Devrimi
ile do¤mufl olan ve geleneksel dini kimlikleri yok ederek yerine seküler milli
kimlikler üreten "masonik" virüstü.
S›rp milliyetçili¤ini gelifltiren söz konusu masonlar›n en önemlisi, kufl-
kusuz Vuk KaradΩi¡'ti (1787-1864). Yugoslavya uzman› Ivo Banac, KaradΩi¡'i
"en önde gelen S›rp dil reformisti ve milli ideolog, S›rp milli kimli¤ini seküle-
rize eden en önemli kifli" olarak tan›mlar. Banac'a göre, KaradΩi¡'in en büyük
icraat›, S›rp kimli¤ini Ortodoks mezhebine ba¤l›l›kla özdefl olmaktan ç›karma-
s›yd›. KaradΩi¡, S›rp milletini dil kriterine göre tan›mlam›flt›; ona göre, Güney
Slav dili (Slovakça) kullanan herkes S›rp't›. Ancak Bosnal› Müslümanlar ve
H›rvatlar da ayn› dili kullan›yorlard›. Dolay›s›yla onlar, kimliklerini yitirmifl,
ya da kimliklerine ihanet etmifl S›rplard›. Bu nedenle de tekrar S›rplaflt›r›lma-
lar›, yani asimile edilmeleri gerekiyordu. (Asimile olmay› kabul etmeyenlerin
de etnik yönden "temizlenmeleri" gerekecekti.) Ivo Banac'a göre, Vuk KaradΩ-
i¡'in önderli¤ini yapt›¤› bu yeni seküler S›rp milliyetçili¤i, S›rplarla Bat›daki
komflular›, yani Bosnal›lar ve H›rvatlar aras›ndaki çat›flmalar›n altyap›s›n›
oluflturdu. S›rbistan'›n geniflleyerek "Büyük S›rbistan" meydana getirme gay-
retleri, bu ideolojik çat›dan kaynaklanacakt›.24
Vuk KaradΩi¡, az önce belirtti¤imiz gibi masondu. Masonik kaynakl› se-
küler milliyetçilik virüsünün S›rbistan'daki en büyük temsilcisiydi. Onun ya-
n›nda hat›rlanmas› gereken bir ikinci isim, S›rbistan'›n ilk Milli E¤itim Bakan›
ünvan›n› tafl›yan Dositej Obradovi¡'ti (1742-1811). KaradΩi¡'in dile dayal› mil-
liyetçilik fikirlerinin öncüsü oydu. Ve, tahmin edilebilece¤i gibi, o da bir ma-
sondu; dönemin itibarl› localar›ndan Trieste Locas›'na ba¤l›yd›. Nitekim Ob-
25
radovi¡'in ideolojisi, saf mason ideolojisinden baflka bir fley de¤ildi: Balkan ta-
rihçisi Georges Castellan, "Ayd›nlanma döneminden etkilenen Obradovi¡, ak-
l›n dine üstün gelmesini savunuyordu" diye yaz›yor. Castellan'a göre Obrado-
vi¡'in hayat›, "Ayd›nlanma dönemi ile S›rp isyanlar› aras›nda bir ba¤ olufltur-
mufltu." 26
S›rp milliyetçili¤i, Obradovi¡ ve KaradΩi¡ gibi ideologlar›n kurdu¤u ze-
min üzerinde, romantik Alman milliyetçili¤ini kendisine model alarak 19. yüz-
y›l boyunca giderek geliflti ve "Büyük S›rbistan" hedefine yönelik somut plan-
lar üretmeye bafllad›. Bu planlar›n en önemlisi, ‹ç ‹flleri Bakan› Ilija Gara§a-
nin'inkiydi.
Gara§anin, Ivo Banac'›n ifadesiyle "Büyük S›rbistan" stratejisinin temelini