Page 54 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

etiladi. Ba’zan asbobning ko‘rsatkichini namuna eritmasi bo‘yicha to‘g‘rilash
zaruriyati tug‘iladi. Namuna eritmasi sifatida osh tuzi (NaCl) eritmasidan foydalanish
mumkin. Bunday hollarda quyidagi eritmalarni tayyorlash talab etiladi.
0,01n KCl kalibr eritmasini tayyorlash tartibi. KCl ning kimyoviy toza
kukunidan 0,743 g namuna tortiladi va hajmi 1 l bo‘lgan kolbaga solinadi. Kolbaning
yarmigacha distillangan suv quyiladi va yaxshilab chayqatiladi. KCl tuzi to‘liq
erigandan so‘ng kolbaning o‘lchov belgisigacha distillangan suv quyiladi.
3
0,01 mol/dm konsentratsiyali KCl eritmasini tayyorlash tartibi. O‘zgarmas
0
massagacha 500 S haroratda qizdirilgan kaliy xlor tuzidan 0,746 g torozida
o‘lchanadi, so‘ngra hajmi 1 l li kolbaga solinadi va bir oz distillangan suv bilan
eritiladi hamda o‘lchov belgisigacha distillangan suv quyiladi. Tayyor eritma
yaxshilab aralashtiriladi.
Konduktometrning konstantasi (o‘zgarmas soni) ni aniqlash.
3
Konduktometr datchiklari 0,01 mol/dm konsentratsiyali KCl eritmasiga botiriladi va
uning elektr o‘tkazuvchanligi aniqlanadi. Datchik konstantasi (X), sm-1quyidagi
formula bo‘yicha hisoblab topiladi:

bu yerda,
1,411 - 0,01 mol/dm konsentratsiyali KCl eritmasining 25 C haroratdagi elektr
0
3
o‘tkazuvchanligi, mSm/cm;
a - 0,01 mol/dm 3 konsentratsiyali KCl eritmasining o‘lchangan elektr
o‘tkazuvchanligi, mSm;
0
k – ma’lum haroratda o‘lchangan qiymatni 25 C haroratdagi elektr
o‘tkazuvchanlikka o‘tkazish uchun tuzatish koeffitsienti.
Harorat kompensatori bo‘lmagan hollarda kaliy xlorid eritmasining harorati
laboratoriya termometri yordamida aniqlanadi va quyidagi 15-jadval bo‘yicha
koeffitsientning qiymati topiladi.
Agar laboratoriyada kaliy xlorid bo‘lmasa, asbobning kalibr eritmasi uchun
natriy xlorid (NaCl) dan foydalanish ham mumkin.
15-jadval
0
Ma’lum haroratda o‘lchangan qiymatni 25 C haroratdagi elektr
o‘tkazuvchanlikka o‘tkazish uchun tuzatish koeffitsienti

0 C K 0 C K
15 1,254 23 1,044
16 1,224 24 1,021
17 1,196 25 1,000
18 1,168 26 0,979
19 1,142 27 0,960
20 1,118 28 0,941
21 1,092 29 0,923
22 1,067 30 0,906