Page 58 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

26 2,030 0,1441
27 2,070 0,1470
28 2,109 0,1498
29 2,149 0,1526
30 2,189 0,1554
31 2,229 0,1583
32 2,269 0,1611
0
25 C dan 33 2,308 0,1639
yuqori
34 2,348 0,1667
35 2,388 0,1696
36 2,428 0,1724
37 2,468 0,1752
38 2,507 0,1780
39 2,547 0,1809
40 2,587 0,1837

Shtirli konduktometr – asbobini dala sharoitida sinash natijalari uni namlangan
(16-18 %) tuproqlarning sho‘rlanishini nazorat qilish maqsadida muvaffaqiyatli
qo‘llash imkonini berishini ko‘rsatdi. Tadqiq etiladigan tuproqlarning ECe aniqlash
uchun asbob ko‘rsatishini 4,2 koeffitsientiga ko‘paytirish etarli hisoblanadi.
Shtirli konduktometrlarni elektrod va tuproq o‘rtasida umuman kontakt
bo‘lmagan quyidagi hollarda ishlatish tavsiya etilmaydi:
- yumshoq va haydalgan tuproqlarda (0-25 sm qatlamda);
- shtir ma’lum uzunlikda bo‘lganligi va quyi qatlamlarga (1m) shtirni kuch
bilan bosib kirgizilishi bois 80 smdan chuqur qatlamda elektr o‘tkazuvchanlik
o‘lchanganda;
18-jadval
0-30°С harorat oralig‘idagi KCl eritmasining solishtirma elektr
o‘tkazuvchanligi

KCl °С ma’lum haroratdagi x, Sm/m
konsentratsiyasi,
mol/l 0 5 10 15 20 25 30
0,01 0,0776 0,0896 0,102 0,1147 0,1278 0,1413 0,1552
0,02 0,1521 0,1752 0,1994 0,2243 0,2501 0,2765 0,3036
0,1 0,715 0,822 0,933 1,048 1,167 1,288 1,412
1 6,541 7,414 8,319 9,252 10,207 11,18 -

- tuproq namligi etarli bo‘lmaganda (16 % dan kam bo‘lganda).
Sho‘rlanishni nazorat qilishdagi eng yaxshi ko‘rsatkichlarni olish sho‘r yuvish
va sug‘orishdan keyin yoki ob-havo nam kelgan yillarda kuzatiladi.
18-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, tuproqlarning elektr o‘tkazuvchanligini shtirli
konduktometrda o‘lchashda o‘sha paytdagi tuproq haroratini ham o‘lchash va hisobga
olish zarur. Bu juda muhim hisoblanadi. Ec shtir ni o‘sha (19-jadval) tuzatishdan
foydalanib hisoblash mumkin.