Page 55 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

NaCl eritmasini tayyorlash tartibi. NaCl tuzidan 1g tortib olinadi va 1 l
distillangan suvda eritiladi. O‘lchash hajmining aniqligiga suvning menisk
kuchlarining ta’sirini hisobga olgan holda suvni o‘lchash o‘lchov menzurkalarida
0
amalga oshiriladi. Eritma harorati 25 C etgunga qadar ma’lum vaqt ushlab turiladi va
eritma harorati tekshirilgan gradusniklar bilan nazorat qilib turiladi (yaxshi ikki yoki
uchta gradusnikdan foydalangan maqsadga muvofiqdir). Bunday holatda hisoblashda
xato yo‘l qo‘yish yoki o‘lchashdagi xatoliklar kuzatilmaydi (13-rasm).
Tahlil qilinayotgan suspenziya (X) ning solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi
dS/m (mSm/sm) quyidagi formula yordamida hisoblanadi:

bu yerda,
a – so‘rimning o‘lchangan elektr o‘tkazuvchanligi, mSm;
С – konduktometr datchigining konstantasi, sm-1;
0
k – ma’lum haroratda o‘lchangan qiymatni 25 C haroratdagi elektr
o‘tkazuvchanlikka o‘tkazish uchun jadval asosida topilgan tuzatish koeffitsienti;
3,5 – FAO bo‘yicha tuproq sho‘rlanishini baholash uchun suspenziyaning
elektr o‘tkazuvchanligidan to‘yingan tuproq eritmasi elektr o‘tkazuvchanligiga
o‘tkazishning empirik (tajriba) koeffitsienti.
Misol:
1:1 nisbatda tayyorlangan tuproq-suv suspenziyasining o‘lchangan elekir
0
o‘tkazuvchanligi suspenziyaning harorati 20 C bo‘lganda 1,52 dS/m ni tashkil etdi.
ES 1:1 hisoblashda o‘lchangan ko‘rsatkichni 48 jadvaldan foydalanib standart
0
0
25 C haroratga aylantirish uchun harorat tuzatish koeffitsienti topiladi. 20 C
haroratdagi tuzatish koeffitsienti 1,118 ga teng.
0
25 C haroratdagi EC qiymatini topish uchun
So‘ngra klassifikatsiya bo‘yicha
tuproqlarni sho‘rlanish darajasiga ko‘ra baholash uchun
Demak, FAO klassifikatsiyasi bo‘yicha 15-
jadval ma’lumotiga ko‘ra, o‘rganilgan tuproqlar tahlil natijasiga ko‘ra o‘rtacha
sho‘rlangan (4-8 dS/m oralig‘ida) tuproqlar qatoriga kiradi.

1,5 y = 0,0004x - 0,0425x + 1,7952
Поправка на температуру для приведения к 25 0 С 1,0
2
1,4
1,3
2
R = 1
1,2
1,1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
0
Температура суспензии (вытяжки, раствора) С
20-rasm. Haroratga tuzatish kiritishning yordamchi grafigi