Page 36 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.
P. 36

rangsiz bo‘lishi ham mumkin. Amalda minerallarning rangi turmushda yaxshi tanish

                  bo‘lgan narsalar ranigiga solishtirib, ko‘z bilan aniqlanadi.

                           1.2 Chizig‘ining rangi.

                           Ko‘pchilik minerallar maydalanganda yoki kukun qilinganda rangi bo‘lak -

                  bo‘lak  bo‘lib  turgan  paytidagidan  ko‘ra  boshqacharoq  bo‘lib  qoldi.  Sirlanmagan

                  g‘adr-budir oq chinni ustiga bir bo‘lak mineral bilan chizilsa shu mineral kukunini


                  olish  mumkin.  Chizilganda  qolgan  chiziq  rangi  kukun  xolidagi  mineral  rangini
                  ko‘rsatadi. Buning uchun maxsus plastinkalar ,biskvitlar tayyorlanadi. Har qanday


                  chinni parchasidan foydalanish ham mumkin.
                           1.3.Yaltiroqligi.


                           Minerallar  sirti  yorug‘lik  nurlarini  ma’lum  darajada  qaytaradi.  Ba’zi
                  minerallarning sirti xira, boshqa minerallarning sirti esa yaltiroq bo‘ladi.


                           Yaltiroqligni quyidagi turlari ma’lum:

                           Metalldek  yaltiroqlik  metallarda  bo‘ladigan  kuchli  yaltiroqlikdir.  Sof

                  (tabiiy)  metallardan  (oltin,  kumush,  platinadan)  boshqa  minerallar  metalldek

                  yaltiramaydigan minerallarga kiradi. Metalldek yaltiraydigan minerallar: magnetit,

                  pirit, galenitdir. Yarim metalldek yoki metalsimon yaltiroqlik gematit va qora rux

                  obmankasiga xarakterlidir.

                           Shishasimon  yaltiroqlik  tiniq  minerallar  orasida  ko‘p  tarqalgan  (kvars

                  kristallari qirrasida, kalsit, gipsda), moysimon yaltiroqlik (kvarsning singan joyida

                  va nefelinda) yuzasiga yog‘ surkalganda xosil bo‘ladigan yaltiroqlikni eslatadi.

                           Sadafsimon  yaltiroqlik  minerallarning  ichki  tekisliklaridan  nurning

                  qaytishiga bog‘liq (slyuda, talk).

                           Ipaksimon  yaltiroqlik  ingichka  tolalardan  tuzilgan  minerallarda  ko‘riladi

                  (gipsning tolali xillarini va asbest). Ba’zi minerallar, masalan, olmos va aldamchi

                  rux  juda yaltiroq bo‘ladi. Bunday yaltiroqlik olmossimon yaltiroqlik deyiladi.

                           1.4 Tiniqlik.

                           Minerallar  tiniqligiga,  ya’ni,  plastinkalaridan  nurni  yaxshi  o‘tkazishiga

                  qarab  tiniq,  xira  va  tiniqmas  minerallarga  bo‘linadi.  Tagidagi  narsalar  aniq

                  ko‘rinadigan  minerallar  yarim  tiniq  (tog‘  xrustali,  gips,  osh  tuzi)  g‘ira-shira

                  ko‘rinadigan  minerallar  yarim  tiniq  (opal  xalsedon)  mineral  deb,  yupqa
   31   32   33   34   35   36   37   38   39   40   41