Page 50 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

Misning rangi - qizil. Metall kabi yaltirok, qattikligi 2,5-3; yaxshi

egiluvchanlik xususiyatiga ega. Sinishi ilgakli, ulanish tekisligi yo‘k. Solishtirma

og‘irligi 8,5-8,9. U elektr tokini yaxshi o‘tkazadi. Ushbu xususiyatlari bilan boshka

minerallardan farklanadi. Mis HNO 3 kislotada oson eriydi, mis turli geologik

jarayonlarda yuzaga keladi, HSІ da qiyinlik bilan erib, mis xlorni yuzaga keltiradi.

Sof ammo ko‘p miqdorda gidrotermal va ekzogen sharoitda paydo bo‘ladi.
Oltin - Au. Tabiatda oltin toza xolda uchraydi (20-rasm) — 98-99%, ba’zan

aralashmada 65-75% atrofida. Oltin tarkibida kumush 30%, mis esa 9,2%; ba’zan
20% bo‘lsa — "kuproaurit" deyiladi. Oltinning kub singoniyadagi xili tabiatda kam

tarqalgan. Ba’zan oktaedr, rombododekaedr qiyofasida uchraydi. Rangi - tilla sariq
(kumushga boyi och sarik). Oltin odatda yaltirok metall, qattikligi 2,5-3. Oltin

egiluvchan va cho‘ziluvchan bo‘ladi. U osonlik bilan pachoqlanib, yupqa

varaqchalarga aylanadi. Tabiatda oltin mayda - dispers xolda bo‘ladi. Oltinning bir

oz qismi sulfid minerallarida pirit, xalkopirit va arsenopiritlarda joylashadi.

Oltinning yirik kristallari mavjud, ammo kam uchraydi. CHilida sochma cho‘kindi

jinslar oralarida 153 kg sof oltin topilgan. Avstraliyada (Uelsda) 93,5 kg,

Rossiyaning Chelyabinsk viloyatida (Mias) 36,0 kg og‘irlikdagi oltin topilgan. Oltin

kislotalarda erimaydi (faqat KСN da eriydi).

Au- oltin Au – oltinning kristall strukturalari

O‘ta asos magmatik tog jinslarida oltinning miqdori boshqa magmatik

jinslarga nisbatan 10 barobar ko‘p (3-10°%) bo‘ladi, ammo oltinning aksariyat

konlari nordon magmaning gidrotermal mahsulidan paydo bo‘ladi. Masalan,

Zarmiton (SHimoliy Nurota) va Muruntov (Qizilkum) oltin konlari shu holda