Page 11 - Бурханова электрон Монография 2024
P. 11
гўнгини кўп миқдорда қўллаш ем-ҳашаклардаги нитратлар ва
калийнинг ортиқча миқдорида тўпланишига ҳам сабаб бўлади.
Е.И.Пашкеевич ва бошқалар [2.65; 25-27.] маълумотларига
кўра Россиянинг кўпгина агросаноат регионларида гумус умумий
заҳирасининг камайиши аниқланган. Минерал ва органик
ўғитларнинг бир вақтда қўлланиши туфайли органик моддаларнинг
ижобий балансига эришиш мумкин. Тупроқдаги органик
моддаларнинг минерализациялашида ва парчаланишида
микроорганизмларнинг мажмуаси муҳим аҳамиятга эга.
Изланишлар натижасида муаллифлар томонидан турли гумусланиш
даражасига эга бўлган кул рангли қумоқ тупроқларда органик
углерод ўзгаришини сақлаш вико-сулили аралашмалар
ўстириладиган далаларда ўғитларнинг қўлланилишида микроблар
бирлиги билан ўзаро боғлиқлиги ўрганилган. Муаллифлар
томонидан гумуснинг миқдори кам (0,8%) бўлганда, асосан гўнг
қўлланилганда углерод миқдорининг кўпайиши аниқланган.
Назоратда гумус миқдори 3,2% бўлган шароитда тажриба
ўтказилганда унинг концентрацияси 70% камайган, гўнгли
вариантда эса гумус миқдорининг 71% ошиши кузатилган. Тупроқда
ўсимликларнинг озиқланиши учун эрувчи минерал моддалар,
намлик ва иссиқлик етарли миқдорда бўлганда тупроқдаги гумус
миқдоридан ортиши ҳам мумкин. Гумус моддаларининг купайиш
жараёнида микроорганизмлар муҳим ўринга эга. Сидерат экинларни
қўллаш эса микроорганизмлар миқдорининг уч баробарга
кўпайишига олиб келган. Шунинг билан биргаликда минерал
ўғитлардан сўнг органик ўғитларни қўлланишида микроорганизмлар
сони назоратга нисбатан икки марта камайган. Органик бирикмалар
етишмайдиган кул ранг тупроқларни сунъий равишда бойитиш,
ҳусусан ундаги гумус миқдорини кўпайтириш учун кўп миқдорда
гўнг солиш, микроорганизмлар фаолияти учун зарур бўлган янги
тупроқ шароитини яратиб беради. Тупроқга минерал ўғитлар билан
ишлов берилгандан кейин, гўнг билан пичан қўшиш ва гумус
миқдорининг ортишида микробиологик жамланмада устун турувчи
вазифани замбуруғлар эгаллайди. Микроорганизмлар органик
бирикмаларни СО2 ва Н2О гача парчалайди, лекин улар
миқдорининг кўпайиб кетиши ҳам маъқул эмас.
Е.И.Свешникова ва бошқалар [2.73; 141-б.] рseudamonas турига
кирувчи бактериялар асосида тайёрланган биопрепаратлар билан
буғдой уруғларни экишдан аввал, ишлов бериш қора куя замбуруғи
11