Page 17 - Бурханова электрон Монография 2024

Ш.И.Ахмурзаев [3.2; 22-б.] томонидан мульчалаш
материалларини (полиэтилен плёнка, ўсимлик қолдиқлари ва

полимерлар) чигитни экиш муддатларига боғлиқ ҳолда ўтлоқи
аллювиал тупроқнинг ҳажм оғирлиги, ҳарорати, ғоваклиги, намлиги
каби агрофизикавий, сув-физикавий ва агрокимёвий хоссаларига
таъсири аниқлаган.

Техас штатида F.H.Takatori [3.42; 23-24-б.] томонидан қишлоқ
хўжалик экинларини мульчалаш бўйича тадқиқотлар олиб борилган.
Бунда 4 қаторли сеялкага ўрнатилган сепувчи мослама ёрдамида

чигит экилган майдон нефт билан мульчалаб синалган, экиш билан
бир қаторда тупроқ текисланиб, пуштага мульча сифатида нефт
маҳсулоти гектарига 940-1170 литр, 10-15 см кенгликда сепилган.
Тадқиқотдан олинган натижаларга кўра, тупроқ қатламининг

0
ҳарорати 1,1-1,4 С га ошган, шу билан биргаликда намликни
буғланиши камайган ҳамда назоратга нисбатан мульчаланган

майдонларда ниҳоллар 2 кун аввал униб чиққан.
Z.L.Lippert [3.39; 541-546-б.] АҚШда ишлатилган нефт
препарати, рангсиз ва қора плёнкалар билан турли кенгликда
ёпишнинг самараси бўйича тадқиқотлар олиб борган, олинган

натижаларга кўра, 8-15 см кенгликдаги мульчанинг тупроқ
намлигини назоратга нисбатан сезиларли фарқи йўқлиги, эни 30 ва
60 смли плёнкалар билан ёпилганда, тупроқ намлиги назоратга

нисбатан 3-4 % ошганлиги кузатилган.
Чехословакияда F.Marecen томонидан [3.40; 663-679-б.] тупроқ
юзасини плёнка билан мульчалашнинг тупроқ ҳароратига таъсири
бўйича олиб борилган тадқиқотлари натижасида плёнка остидаги

0
ҳарорат кўтарилиши кузатилиб, бу назоратга нисбатан 5 С га, 10 см
0
0
қатламда – 4,4 С га, 50 см да эса 2,8 С га юқори бўлди. Бундан
ташқари H.Hasse ва бошқалар томонидан [3.37; 17-23-б.;], плёнка
билан мульчалашнинг тупроқ ҳароратига бўлган таъсири бўйича
ўтказилган тадқиқотларида ҳам худди шундай натижа олинган.
АҚШнинг Шафтерс тажриба станциясида V.Q.Halle [3.36; 10-

12-б.] енгил-қумоқ тупроқ шароитида ҳамда Калифорния
университетининг ғарбий тажриба станциясидаги оғир қумоқли
тупроқларда шаффоф плёнка ва нефт чиқиндилари билан

мульчашнинг қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлигига таъсири
бўйича олиб борилган тадқиқотларида биринчи теримда плёнка
билан мульчаланган вариантда 75,0 %, нефт билан мульчаланганда
69-75 %, назоратда эса 62-67 % пахта ҳосили териб олинган.

17