Page 19 - Бурханова электрон Монография 2024
P. 19
II. БОБ. ЎРГАНИЛГАН ҲУДУДЛАРНИНГ ТАБИИЙ ИҚЛИМ
ШАРОИТЛАРИ ВА ТАДҚИҚОТ УСЛУБЛАРИ
2.1-§ Географик жойланиши
Тошкент вилояти Республикамизнинг шимолий-шарқий тоғ
олди ва тоғли минтақаларда жойлашган бўлиб, умумий майдони
1513,2 минг га ни ташкил этади, шундан суғориб деҳқончилик
қилинадиган ерларнинг умумий майдони 329,121 га ни ташкил
қилади.
Янгийўл туман ҳудуди Тошкент вилоятининг жанубий-ғарбий
қисмида жойлашган бўлиб, шимолий-шарқ томонидан Юқори
чирчиқ тумани, жанубий-ғарб ва марказий томонидан Оққўрғон ва
Ўртачирчиқтуманилари, жанубий томондан Бўка туманлари билан
чегараланган.
Геолого-геоморфологик шароитда Тошкент вилояти худудида
ҳар хил тоғ олди зоналари тупроқлари хавзани юқори қисмларида
тўқ тусли, ўрта қисмларида типик бўз тупроқлар бўлиб, суғорма
деҳқончиликни ривожлантириш қулайдир.
Туман Чирчиқ дарёсининг IV, III, II ва I қайир усти
террасаларида жойлашган. Рельефи, эрозияланганлиги ва бошқа
кўрсаткичлари бўйича Тошкент олди туманига хосдир. Бу туман
кичик баланд-пастликларга эга. Ҳудуднинг жанубий-ғарбий
қисмини эгаллаган бўлиб, нисбий баландлиги кам ўзгарувчи кенг
тўлқинсимон майдондан иборат. Тепаликлар анча чўзиқ бўлиб,
ғарбга томон умумий нишабликка эга. Дўнгликлар-тепаликлар
рельеф энг муҳим элементлардан ҳисобланади. Турли томонга
тармоқланган ёнбағирлар 150-200 метргача чўзилиб, уларнинг
нишаблиги 1-3, баъзи жойларда 5-8 градусни ташкил этади.
Янгийўл тумани асосан рельефи нотекис паст-баланд қиялик
адирли майдонлардан иборат, бундай ерларда жала ёмғирлар,
нотўғри жўяклаб суғориш натижасида, эрозия жараёнлари вужудга
келади. Ёнбағир тиклиги ва узунлиги ошиб борган сари одатда оқиб
тушаётган сув оқимининг тезлиги кучаяди, шунга боғлиқ ҳолда
тупроқ ювилиб кетиши ва оқизиб кетилиши ҳам жадаллашади.
Жумладан ёнбағир тиклиги ошган сари тупроқнинг ювилиш
0
даражаси ҳам ошади. Агар қиялик тиклиги 1-2 гача бўлган ерларда
асосан ювилмаган ёки кам ювилган тупроқлар тарқалган бўлса,
0
0
0
қиялиги 2 -3 -4 гача бўлган қияликларда ўртача ювилган, қиялиги
19
