Page 22 - Бурханова электрон Монография 2024
P. 22
бўлган қияликларда, асосан кучли эрозияланган типик бўз
тупроқлар учрайди.
Юқорида айтилганлардан келиб чиқадики, рельеф ер юзасида
иссиқлик ва намликнинг тақсимланишига тупроқ ва замининг
ювилиши жадаллигига солмоқли таъсир кўрсатади.
Жойнинг рельефи деҳқончиликда катта аҳамиятга эга.
Жумладан, ҳайдаладиган ерларнинг тупроқ-экологик, микроиқлим
шароитлари, уларга ишлов бериш усуллари рельефга бевосита
боғлиқ. Шунингдек, сув ва шамол эрозияси каби жараёнлар рельеф
тузилишига кўра турлича ривожланади.
Биз тажриба олиб борган станция тупроқлари мураккаб
рельефлидир. Рельефи, асосан, кенг паст баланд текисликлардан
0
иборат бўлиб қиялик даражаси 1-3-5 дан ошмайди. Бундай ерларда
нотўғри суғориш натижасида ерлар емирилиб эрозияланиш вужудга
келган.
Геоморфологик шароитларга кўра Ўртачирчиқ тумани Чирчиқ
дарёсининг I-II- аллювиал ва III-IV- терассаси лёсс она жинс
ётқизиқларига қарашлидир. Денгиз сатҳидан 340-360 м ва 300-600 м
баландликда жойлашган. Рельеф бўйича жанубий-ғарбий
йўналишига қаратилган кенг тўлқинсимон текислик. Ҳудуднинг
текислиги тожсимон чўққилар ва дарё ўзанларига хос бўлган
чуқурликлар, кулсимон чуқурликлар орқали чўзилади. Туманнинг
жанубий қисмида текислик Қорасув ва Оҳангарон дараёлари
бўйларида ётади. Ушбу дарёлар сув оқими бўйлаб 1-терасса ва
“Кайир”ларнинг кичик участкаларида кўринади. Ер ости
сувларининг яқин жойлашуви натижасида мезорельефдаги фарқлар
ер қатламини турли хилларини олиб келади.
Тошкент вилояти туманнинг барча ер қатламлари лёсс ва
аллювиал она жинслар, турли хил теранликдаги тош, шағалларнинг
кучли қатламидан таркиб топган.
Тошкент вилояти Ўртачирчиқ туманида суғориладиган ўтлоқи
тупроқлар геоморфологик жиҳатдан ҳудуди бир оз тўлқинсимон
қиялама текисликка ҳамда тепаликлари кўп паст-баланд текисликка
мансуб бўлиб, бир оз паст-баланд текислик худудининг бутун
жанубий-ғарбий қисмини эгаллаган бўлиб, нисбий баландлик жуда
кам ўзгарувчи кенг тўлқинсимон майдондан иборат. Ҳудудни паст
баланд текислик тепаликлари эгаллаган. Тепаликлар анча чўзиқ
бўлиб, ғарбга томон умумий нишабликка эга. Дўнгликлар-
тепаликлар релъефида ёнбағирлар юзанинг энг муҳим элементи
22
