Page 75 - Бурханова электрон Монография 2024

Хулоса қилиб айтганда, ўрганилган тупроқлардаги

микроорганизмларнинг миқдори йил мавсумлар бўйича ўзгариши
кузатилди. Микроорганизмларнинг энг юқори миқдори баҳор
фаслида аниқланди. Ёзги мавсумга келиб эса, уларнинг миқдорини
камайганлиги маълум бўлди. Кузга келиб, тупроқ ҳарорати ва ҳаво

ҳарорати микроорганизмлар миқдорининг ошишига олиб келди. Бу
фаслда тупроқнинг 0-30 см қатламида микроорганизмлар фаоллиги
кузатилса, пастки қатламларга томон камайиб бориши кузатилди.

Қолаверса, уларнинг миқдорини баҳор фаслида юқорилиги қулай
иқлим шароитлари, яъни гидротермик шароитларни юзага келиши
ва озиқа элементининг кўплиги билан изоҳланади.

4.5.2-§ Тупроқ микробиологик фаоллигига ўғитлар ва
мульчалашнинг таъсири

Экинлар учун яхшиланган озиқланиши фонини ташкил этишда
тупроқ микроорганизмлари катта рол ўйнайди. Чунки, тупроққа
тушган ҳар қандай органик қолдиқларнинг экинларга қайта
ўзлаштирилиши учун тупроқда яшовчи фойдали микроорганизмлар

воситасида парчаланиб, минерал шаклга айланиши керак. Тупроқ
таркибидаги N доимий айланишда бўлади. Бунда аммонификация
бактериялари, кўпчилик актиномицетлар, микроскопик замбуруғлар

ва микроорганизмлар органик моддаларни минераллаштиради.
Натижада ўсимликлар ўзлаштирадиган N-NH4 пайдо бўлади, ўз
навбатида нитрификация бактериялари N-NH4 ни азотнинг нитрит
ва нитрат шаклига айлантиради. Бунга қарама-қарши жараён, яъни

минерал азотни ўзлаштириб, уни органик шаклга айлантирадиган
тупроқ микрофлорасининг таркиби ва миқдори ранг-барангдир
[2.65; 25-27-б.; 2.66; 34-б.; 2.67; 706-714-б.; 2.73; 141-б.; 2.74; 150-б.;

3.34; 2136-б.].
Демак, тупроқдаги азотнинг айланишида минерализация ва
иммобилизация (минерал азотнинг микроорганизмлар танасида

вақтинчалик сақланиб туриши) асосий жараёнлар ҳисобланади.
Суғориладиган тупроқларнинг маданийлашиб бориши билан
улар таркибидаги микророрганизмлар миқдори ортади ва азот

балансида иштироки фаоллашади. Тўлиқ минерал ўғит (NPK) ҳамда
органик ўғит қўлланганда микроорганизмлар структураси ўзгаради
ва фаоллиги ошади [2.36; 261-265-б.; 2.37; 63-б.; 2.46; 173-176-б.;
2.2; 42-48-б.; 2.93; 23-30-б.]. Шунга қўшимча, равишда

74