Page 270 - BUT THUAT NGUYEN DU TRNG DOAN TRUONG TAN THANH

khi quan huyện ra đề bài thơ “Mộc-Già”, Kiều ứng đáp ngay
được đến nỗi quan cũng phải hết lời “khen rằng: giá lợp
Thịnh Ðường, tài này sắc ấy nghìn vàng chưa cân”. Và ngay
chính Hoạn-Thư cũng phải khâm-phục khen rằng “ví chăng
có số giàu sang, giá này dẫu đúc nhà vàng cũng nên”. Mà
dù cho rằng Nguyễn Du không có ý ấy, nhưng như chúng tôi
đã đề-cập khi vào tập, giá-trị văn-chương truyện Kiều chính
là ở chỗ, hệt như vẻ đẹp của viên kim cương long-lanh ngũ
sắc, tuyệt-diệu đến nỗi mỗi người đều có thể nhìn dưới góc
cạnh khác nhau mà cắt nghĩa cách nào cũng có lý.

Khi Kim-Trọng ngỏ lời ý muốn kết-hôn, thì Kiều

“Lặng nghe lời nói như ru,

Chiều xuân dễ khiến nét thu ngại-ngùng.”

Trong lòng Kiều, tình xuân có chiều đang phơi-phới
dâng lên, dễ khiến cho ánh mắt e-thẹn ngại-ngùng. Cũng hệt
như tâm-trạng vào một chiều xuân trước đây: “tình trong như
đã, mặt ngoài còn e”. Lần trước thì còn nói rõ, lần này thì lời
thơ duyên-dáng dễ thương hơn. “Như đã” và “mặt ngoài”
vẫn kém óng-ả hơn “chiều xuân” với “nét thu”. Lòng vui
mà ví như tình xuân thì tận ý, ánh mắt liếc nhìn mà ví như
nét thu gợn sóng thì hết tình. “Chiều xuân” với “nét thu”
không những đăng-đối mà còn tô- điểm cho lời thơ thêm
diễm-lệ ở cách chơi chữ “xuân, thu”.

Câu sau đây áp-dụng vừa lối song quan vừa lối chơi chữ,
vừa hoán vị phối hợp:

“Hương càng đượm, lửa càng nồng”

Duyên hương lửa là duyên vợ chồng, ví dụ nói về duyên vợ
chồng đằm thắm của cặp Từ-Hải Thuý-Kiều:

269