Page 382 - BUT THUAT NGUYEN DU TRNG DOAN TRUONG TAN THANH

thôi. Ðây cũng chính là cái yếu của Kiều. Nói khác, lời nói
của Kiều chẳng qua đó là tiếng nói của phe cầm quyền đối-
lập, dĩ-nhiên là ca-tụng mình và kết tội Từ-Hải để đem phần
thắng-lợi về mình.

Cho nên khách-quan mà nhận-định:

# Cuộc chiến nào là chả có đổ máu xương.
Ðống xương vô-định này có phải là do Từ-Hải đi cướp bóc
hà-hiếp dân chúng hay không? Vì sao có cuộc chiến này?
Phải chăng như đã nói, vì

“Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha!”

Cái sự bất bằng ấy ở đâu mà ra? Có phải do triều-đình gây
ra hay không? Thì cứ nhìn vào bộ mặt của chính-quyền, ắt
sẽ thấy rõ.

# Bộ mặt ấy là một xã-hội kim tiền, mà sức
vạn-năng của nó còn trải dài mãi đến về sau, khiến cho,
chẳng những cụ tam-nguyên Yên-Ðổ phải thốt lên rằng:

“Có tiền việc ấy mà xong nhỉ?

Ðời trước làm quan cũng thế a?”

mà ngay đến bây giờ, ở thế-kỷ hai muơi mốt này, người dân
cũng vẫn hãy còn mai-mỉa: đồng tiền nó “là cái lọng che
thân, là cán cân công-lý” (xem Tiếng Việt Tuyệt-Vời, Ðỗ
Quang-Vinh, tr. 117, Toronto, 2000). Sức mạnh vĩ-đại của
nó đã làm băng-họai cả cái xã-hội Kiều mà thượng tầng thì
quan lại thối nát tham-nhũng hối-lộ công-khai, sai-nha như
lũ “ruồi xanh”, mè-nheo hối-lộ, bắt người khảo của:

“Một ngày lạ thói sai-nha,

381