Page 248 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

248  Ñòa chí Quaûng Yeân

có 2 ty với 6 phòng: Tả Thừa ty quản 3 phòng (Lại, Binh, Hình), Hữu Thừa ty quản 3
phòng (Hộ, Lễ, Công). Do trấn Yên Quảng thuộc ngoại trấn của Bắc thành nên mỗi ty
đều đặt 1 Cai hợp, 1 Thủ hợp cùng 13 người thuộc ty . Đến năm Gia Long thứ 7 (1808),
(1)
triều đình Nhà Nguyễn đã quy định số lượng thuộc quan ở các trấn . Theo đó, trấn Yên
(2)
Quảng có sự thay đổi về số lượng và chức quan như sau:
Tả Thừa ty: 1 câu kê, 1 cai hợp.

- Phòng Lại: 1 thủ hợp, 5 bản ty.
- Phòng Bình: 1 thủ hợp, 8 bản ty.

- Phòng Hình: 1 thủ hợp, 12 bản ty.
Hữu Thừa ty: 1 câu kê, 1 cai hợp.
- Phòng Hộ: 1 thủ hợp, 12 bản ty.

- Phòng Lễ: 1 thủ hợp, 5 bản ty.
- Phòng Công: 1 thủ hợp, 8 bản ty.

Dưới trấn là phủ, đặt chức Tri phủ, Quản phủ, có trách nhiệm về an ninh và các
nghĩa vụ về thuế, sưu, lính đã được phân bổ. Dưới phủ là huyện - châu, đặt chức Tri
huyện hoặc Tri châu cai quản. Dưới huyện - châu là cấp tổng và xã do Tổng trưởng và
Xã trưởng cai quản.
Trong cuộc cải cách hành chính năm 1831 - 1832, vua Minh Mạng bãi bỏ Bắc Thành,
đổi các trấn thành tỉnh. Tỉnh Quảng Yên có 1 phủ (Hải Đông), 3 huyện (Hoa Phong,
Hoành Bồ, Yên Hưng), 3 châu (Vạn Ninh, Vân Đồn, Tiên Yên). Cơ cấu tổ chức và chức
danh quan lại cũng được cải tổ, các chức danh Trấn thủ, Hiệp trấn, Tham hiệp (tức bộ
ba quan đầu tỉnh) được thay bằng Tổng đốc hoặc Tuần phủ và các thuộc quan Án sát, Bố
chính, Lãnh binh. Ở cấp tỉnh, hai ty Tả Thừa và Hữu Thừa được đổi là Án sát sứ còn gọi
là Ty Niết do Án sát đứng đầu và Bố chính sứ còn gọi là Ty Phiên do Bố chính đứng đầu.
Để thực hiện công việc ở ty, bên cạnh Bố chính sứ, Án sát sứ, mỗi ty đều đặt chức Thông
phán và Kinh lịch (mỗi chức 1 người). Ngoài ra còn có lãnh binh chuyên việc quân.
Về chức năng, nhiệm vụ, quan đầu tỉnh được phân công như sau:

- Tổng đốc giữ việc cai trị quân dân, đứng đầu các quan văn võ trong hạt (liên tỉnh),
khảo hạch các quan, sửa sang bờ cõi.

- Tuần phủ giữ việc tuyên bố đức y của triều đình, vỗ yên nhân dân, coi giữ các việc
chính trị, giáo dục, mở điều lợi, bỏ điều hại.
- Bố chính giữ việc thuế khóa, tài chính, tuyên đạt âm trạch, chính lệnh của triều đình.

- Án sát giữ việc kiện tụng hình án, chấn hưng phong hóa kỷ cương, thanh trừng
quan lại tha hóa, kiêm coi công việc trọng đại (giặc cướp, biên cương) trong hạt cùng với
hai ty Bố chính, Án sát hội đồng bàn bạc với Tổng đốc hay Tuần phủ.

- Lãnh binh chuyên coi quản binh lính theo Tổng đốc, Tuần phủ.

(1) Xem Quốc sử quán triều Nguyễn: Đại Nam thực lục, tập 1, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2002, tr.524.
(2) Xem Đỗ Bang (Chủ biên): Tổ chức bộ máy nhà nước triều Nguyễn giai đoạn 1802 - 1884,
Nxb. Thuận Hóa, Huế,, 1997, tr.129.