Page 253 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

Phaàn III: Heä thoáng chính trò  253

có khoảng 36 người do các xóm cắt cử, có vũ khí như giáo mác, tay thước. Phiên tuần có
nhiệm vụ bắt trộm cướp, trông lúa ngoài đồng, đê điều... Nếu trong xóm bị mất tài sản
thì tuần đinh phải chiểu theo giá mà bồi thường .
(1)
3.2. Dòng họ, gia đình

Làng của người Việt ở Bắc Bộ nói chung và ở Yên Hưng nói riêng được tập hợp dưới
hai hình thức chủ yếu là: theo quan hệ huyết thống và theo quan hệ láng giềng. Trong
mối quan hệ huyết thống, dòng họ giữ một vị trí đặc biệt quan trọng, đó là nơi tập trung
các gia đình cùng huyết thống và chung một thủy tổ. Các dòng họ ở Yên Hưng được hình
thành từ lâu đời gắn với quá trình tụ cư, sinh sống của các lớp cư dân nơi đây.

Ở khu vực Hà Bắc, ngay từ thời Lý đã hình thành một số làng, xóm, tuy nhiên dân cư
còn khá thưa thớt. Theo thời gian, dân cư ở những nơi khác đến sinh sống nhiều hơn, từ
đó hình thành các dòng họ như: Lê Hữu, Đào, Vũ, Đàm, Phạm...
Ở khu vực Hà Nam, sự hình thành các dòng họ gắn liền với quá trình khai hoang,
quai đê lấn biển của các vị Tiên Công. Ngay từ thế kỷ XV, những vị Tiên Công đầu tiên
đã xuôi theo dòng Sông Hồng, qua sông Bạch Đằng đến vùng đất Hà Nam định cư, cùng
nhau khai khẩn đất hoang, quai đê lấn biển, lập xóm dựng làng. Ghi nhớ công ơn của
các vị Tiên Công, con cháu các dòng họ Tiên Công đã xây dựng từ đường để thờ tự và
suy tôn các vị Tiên Công là thủy tổ của dòng họ mình, như từ đường họ Vũ, họ Lê, họ
Hoàng... Theo thời gian, dòng họ phát triển thành nhiều chi, ngành với các thế hệ nối
tiếp nhau, như dòng họ Ngô, Vũ, Nguyễn, Lê, Hoàng, Bùi, Đinh Viết, Đào...

Đối với người dân, dòng họ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, ở đó thể hiện sự trật tự,
nền nếp gia phong, có sự phân biệt giữa các chi, các ngành và được quy định rõ ràng
trong gia phả của dòng họ. Các gia đình trong dòng họ có mối quan hệ tương trợ, giúp đỡ
lẫn nhau, khi một gia đình có công việc sẽ nhận được sự giúp đỡ của các gia đình khác
trong dòng họ.

Trong các dòng họ, trưởng họ là người đứng đầu và được coi là người thủ lĩnh của
dòng họ. Vị trí trưởng họ được truyền từ đời này qua đời khác theo hình thức cha truyền
con nối và chỉ được chuyển giao trong nội bộ chi trưởng, không được truyền cho các chi
dưới. Trong trường hợp người con trai trưởng không thực hiện được vai trò trưởng họ thì
người con trai thứ sẽ đảm đương. Nếu người con trai trưởng không có con trai thì vị trí
trưởng họ sẽ được giao cho người em trai thứ và tiếp đó là con trai trưởng của người em
thứ đảm nhận.

Trưởng họ là chỗ dựa tinh thần của các thành viên trong dòng họ, đóng vai trò quan
trọng trong thực hiện các nghi lễ và giải quyết các vấn đề xã hội liên quan đến dòng họ
của mình. Trong dịp giỗ tổ, trưởng họ cử một vài thành viên trong họ mang lễ vật hương
hoa ra mộ tổ làm lễ. Trong việc tang, hỉ, trưởng họ bố trí, phân công các thành viên thực
hiện các công việc sao cho phù hợp. Trong mối quan hệ với xóm làng, trưởng họ là người
đại diện cho dòng họ tham gia đóng góp ý kiến trong các buổi sinh hoạt làng xã, là người
dàn xếp, hòa giải các mâu thuẫn, tranh chấp ngoại tộc.

(1) Theo Huy Vũ, Trần Lâm: “Thông báo về cuộc điều tra nghiên cứu các làng xã thuộc khu Hà Nam
huyện Yên Hưng tỉnh Quảng Yên”, Nông thôn Việt Nam trong lịch sử, tập 1, sđd, tr.359.