Page 138 - 206206ebbd60d49765e8b3fbf5adc1e6_1_tmp

Không có gì khác biệt về quan điểm (scope) và chiều
hướng (tenor) trong lập luận của Ngài qua cuốn “Ancient
History” (cổ sử VN) sau khi Ngài tới Hoa Kỳ. Quả vậy, Ngài
đã đi đến kết luận giống nhau về sự xuất hiện của một nước
Việt Nam thời cổ đại xuất phát từ Trung Hoa trong tác phẩm
“Việt Nam thời khai sinh” cho dù quan điểm trong tác phẩm
này phần lớn hoàn tất trong khi Ngài ở Hồng Kông, và các
nguồn sử liệu được dùng thì rất khác với văn bản tiếng Anh
sau này (37). Điều khác biệt nằm ở tầm giới hạn của công trình
nghiên cứu. Trong lời cảm tạ, sử gia Nguyễn Phương cho biết
là Ngài xúc động khi đồng ý viết lại cuốn “The Acient History
of Vietnam” cho cơ quan văn hóa Ford Foundation “bởi vì
trong khi làm vậy, tôi cảm thấy mình vẫn còn một quê hương
đã từng thực sự có tự do” (38). Lời phát biểu của Ngài còn có
thể hiểu một cách khác là việc hình thành một nước Việt Nam
độc lập vào thế kỷ thứ 10 là cách lý giải hợp lý nhất để bù đắp
cho mối cảm nhận về một Việt Nam đã không còn nữa vào
năm 1976.
Mối quan tâm của Ngài về sự sụp đổ của miền Nam Việt
Nam và lý do thất bại của chế độ Cộng Hòa là đề tài chính
trong tác phẩm sau cùng của Ngài “Cuộc diễu hành của những
tên bù nhìn của Mỹ: câu chuyện Việt Nam từ 1954 đến 1975”,
đã được viết xong vào năm 1978 (39). Cuốn sách này là bản
cáo trạng nghiêm khắc về chính sách Hoa Kỳ tại Việt Nam.
Trong đó, Ngài cáo buộc sự sụp đỗ của Sài Gòn là do sự can
thiệp vụng về của người Mỹ. Điều quan trọng (linchpin) trong
luận cứ của Ngài nằm ngay trong việc Mỹ đồng lõa trong vụ
ám sát Tổng Thống Ngô Đình Diệm. Trong khi Tổng Thống
Diệm tự cô lập lấy mình và chỉ tin cậy vào một nhóm nhỏ các
nhà hoạch định chính sách, thì chính cụ “đã coi vận mạng
của quốc gia quan trọng hơn sinh mạng của chính mình”, và
“cố gắng tối đa để giữ cho quốc gia được độc lập và thống
nhất”(40). Dù Tổng Thống Diệm có sai lầm gì đi nữa thì sự
can dự của Hoa Kỳ trong việc ám sát đã phá hủy chủ quyền
của Nam Việt Nam vừa trong thực tế, vừa trong cả nhận thức
(của mọi người) nữa. Hậu quả là một loạt các lãnh tụ đã đồng
ý làm theo chỉ thị của người Mỹ và đồng ý để họ hướng dẫn

Lê Đình Cai - Ký sự Khúc Quanh Định Mệnh - 137