Page 136 - 206206ebbd60d49765e8b3fbf5adc1e6_1_tmp
P. 136
cựu quá khích (anti-progressive), rất phổ biến tại Hoa Kỳ vào
thời hậu chiến (postwar) mà chính Ngài cũng đã tiếp nhận
nền học thuật sử học xuất phát từ nơi đây (30).
Đề cương quan trọng sau cùng liên quan đến sự nghiệp
của sử gia Nguyễn Phương trước năm 1975 là tập trung nghiên
cứu về triều đại Tây Sơn. Trong cuốn “Việt Nam thời bành
trướng: Tây Sơn”, Ngài cho rằng anh em nhà Tây Sơn phải
chịu trách nhiệm việc đẩy đưa đất nước vào tình trạng hỗn
loạn mà từ đó họ đã vươn lên, đã thay đổi, rồi thống nhất lại
dưới thời vua Gia Long (1802–1820). Sử gia Nguyễn Phương
không phải là không có thiện cảm với những mục tiêu của nhà
Tây Sơn; Ngài không ngần ngại đặt tên cho Hoàng Đế Quang
Trung (1788–1792) là “anh hùng phiêu lưu” (adventurious
hero) và Ngài lên án thời kỳ nhiếp chính của Trương Phúc
Loan (1756–1776) vì đã tạo cớ cho cuộc nổi loạn với chính sách
thuế khóa thiếu công bằng (31). Tuy nhiên, điểm quan trọng
mà Ngài muốn nhấn mạnh là binh đội nhà Nguyễn, với sự hỗ
trợ của người Âu đã thực hiện cuộc Bắc tiến và thống nhất đất
nước vào năm 1802. Tôi [GS Wilcox] đã viết đâu đó một bài
khá dài về một cuộc tranh luận dai dẳng giữa sử gia Nguyễn
Phương và sử gia Văn Tân của Hà Nội về việc liệu hoàng đế
Quang Trung đã thống nhất đất nước vào năm 1789 hay Gia
Long đã làm việc đó vào năm 1802, một cuộc tranh luận đã
bùng nổ xuyên suốt thập niên 1960 trong các tạp chí Sử học
giữa cả hai miền Nam Bắc (32). Điểm quan yếu của việc tranh
luận này là ngay lập tức trở thành cuộc bút chiến về hiện thực
lịch sử bởi cảm nhận của các tác giả ở hai phía về cùng một
câu hỏi, và đặc biệt về nội dung của đề tài mang tính áp đặt ẩn
dụ cao độ cho thấy nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa (phe
Cộng Sản) tự cho họ như là những kẻ thừa hưởng gia sản của
dòng họ Tây Sơn vậy. Nói rằng vua Gia Long thống nhất sơn
hà năm 1802 thì cũng như dự đoán rằng theo một cách tế nhị
nào đó, Việt Nam Cộng Hòa (phe Quốc Gia) sẽ thắng cuộc
chiến tranh này, và cuối cùng rồi cũng thống nhất được giang
sơn.
Vào ngày 13 tháng 5, 1975 không đầy hai tuần sau khi Sài
Gòn sụp đổ và kết thúc trong thực tế đối với cuộc chiến tranh
Đông Dương lần thứ hai, sử gia Nguyễn Phương đã rời khỏi
Lê Đình Cai - Ký sự Khúc Quanh Định Mệnh - 135
