Page 1221 - บทความทางวิชาการหลักสูตร ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล รุ่นที่ 21
P. 1221
๑๒๐๙
ื้
ิ
๑) ระบบไต่สวน ซึ่งเป็นระบบที่ใช้อยู่ในกฎหมายวิธีพจารณาความของประเทศในภาคพนยุโรป
หรือประเทศในกลุ่ม Civil Law ระบบนี้มีที่มาจากการช าระความของผู้มีอานาจโดยเด็ดขาดซึ่งจะท าการ
ไต่สวนคดีความเพอหาข้อเท็จจริงให้ได้ ระบบไต่สวนถือว่าหน้าที่ในการค้นหาความจริงเป็นของศาล ศาล
ื่
มีบทบาทส าคัญในการที่จะสืบพยานหรืองดสืบพยานใดก็ได้ ถึงแม้คู่ความจะมีสิทธิน าเสนอพยานหลักฐาน
ี
ต่อศาล แต่ศาลก็สามารถสั่งให้มีการสืบพยานได้อก วิธีปฏิบัติในการถามพยานก็จะให้ศาลเป็นผู้ซักถาม
ก่อนแล้วคู่ความค่อยซักถามภายหลัง ในระบบไต่สวนนี้กฎหมายลักษณะพยานไม่ค่อยมีบทบาทส าคัญนัก
ิ
ส่วนมากอยู่ในส่วนหนึ่งของกฎหมายวิธีพจารณาความ โดยเฉพาะอย่างยิ่งไม่มีบทตัดพยานหรือกฎที่ห้าม
น าเสนอพยานหลักฐานประเภทหนึ่งประเภทใด (Exclusionary Rule) ส่วนใหญ่ศาลจะรับฟง
ั
พยานหลักฐานทุกประเภท เว้นแต่พยานหลักฐานนั้นไม่เกี่ยวข้องกับคดี อย่างไรก็ตาม ศาลมีอานาจอย่าง
กว้างขวางที่จะใช้ดุลพินิจในการรับฟังพยานหลักฐานอย่างเต็มที่
๒) ระบบกล่าวหา เป็นระบบที่พฒนาขึ้นในประเทศกลุ่มกฎหมายคอมมอนลอว์คือ ประเทศ
ั
อังกฤษ แล้วต่อมาพัฒนาไปยังประเทศสหรัฐอเมริกา และประเทศในเครือจักรภพ ระบบกล่าวหาถือหลัก
ิ
ว่าศาลหรือผู้พพากษาหรือลูกขุน เปรียบเสมือนกรรมการของการต่อสู้คดีที่จะต้องวางตัวเป็นกลางอย่าง
ิ
เคร่งครัด การพสูจน์ข้อเท็จจริงต่าง ๆ เป็นหน้าที่ของคู่ความซึ่งจะต้องปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ที่กฎหมาย
ิ
้
ก าหนดไว้หรือตามที่ศาลสั่ง ถ้าคู่ความใดไม่พสูจน์ข้อเท็จจริงใดซึ่งตนมีหน้าที่ก็ย่อมแพในประเด็นข้อนั้น
ี
ระบบกล่าวหาจึงมีกฎเกณฑ์ในเรื่องการน าสืบพยานหลักฐานที่ละเอยดและเคร่งครัด เริ่มต้นตั้งแต่การ
ิ
ก าหนดประเด็นข้อพพาทและหน้าที่น าสืบ วิธีการน าเสนอพยานหลักฐานประเภทต่าง ๆ และเนื่องจากใน
ระบบกล่าวหามีการน าลูกขุนมาเป็นผู้พจารณาปัญหาข้อเท็จจริง จึงได้มีกฎเกณฑ์ต่างๆ มากมายที่
ิ
เคร่งครัดมากในการน าเสนอพยานหลักฐานและการรับฟงพยานหลักฐาน เช่นมีบทตัดพยานที่ได้มาโดยมิ
ั
ชอบและบทตัดพยาน hearsay เป็นต้น สิ่งที่เป็นกลไกส าคัญในการสืบพยานบุคคลในระบบกล่าวหาคือ
การซักค้าน (cross examination) ระบบกล่าวหาเชื่อว่าการเปิดโอกาสให้คู่ความฝ่ายตรงข้ามซักค้าน
ิ
ิ
พยานของคู่ความอกฝ่ายหนึ่งเป็นหนทางที่จะน าไปสู่การพสูจน์ความจริงและท าให้ผู้พพากษาหรือลูกขุน
ี
วินิจฉัยคดีนั้นได้อย่างถูกต้อง ในระบบนี้ถึงแม้จะยอมรับอานาจของศาลในการเรียกพยานมาสืบหรือใน
ื่
การซักถามพยาน แต่ศาลก็จ ากัดบทบาทของตนเองจะกระทบต่อเฉพาะเมื่อจ าเป็นเพอประโยชน์แห่ง
ความยุติธรรม ศาลจะไม่เข้าไปก้าวล่วงเข้าไปล้วงข้อเท็จจริงด้วยตนเอง การซักถามของศาลมักจะจ ากัด
เฉพาะเพื่อให้ค าเบิกความนั้นกระจ่างชัดหรือเมื่อศาลมีข้อสงสัยในความหมายของค าเบิกความนั้น ปัจจุบัน
ระบบกฎหมายลักษณะพยานมีแนวโน้มที่จะมีความเป็นสากลหรือความเป็นหนึ่งเดียวมากขึ้น
โดยระบบไต่สวนยอมรับข้อบกพร่องของตนในบางจุด และระบบกล่าวหาเปิดรับวิธีการสืบพยาน
ในระบบไต่สวนมาใช้มากขึ้น ดังนั้นการที่จะแบ่งแยกว่าเป็นระบบใดโดยเด็ดขาดจึงมีแนวโน้มเปลี่ยนไป
