Page 200 - นิตยสารดุลพาห เล่มที่ ๑-๒๕๖๑-กฎหมายฯ

´ØžÒË

ของเราตกอยูภายใตอคติและภาพลวงตาอยางเลี่ยงไมได ซึ่งตัวอยางคลาสสิกของภาพลวงตา

อันเกิดจากฤทธิ์เดชของระบบที่ ๑ คือภาพลวงตาที่มีชื่อเรียกวา Müller-Lyer illusion ภาพนี้

เพียงแคหันปลายศรไปคนละดาน ก็สามารถสรางภาพลวงตาใหเห็นวาเสนตรงที่
ยาวเทากันนี้มีความยาวไมเทากัน และกระทั่งเมื่อรูความจริงขอนี้แลว ทุกครั้งที่เรามองภาพนี้

สมองเราก็จะยังคงถูกลวงดวยระบบที่ ๑ อยูรํ่าไปเพราะระบบที่ ๑ ทํางานใหเราไมวาเราจะ
รองขอหรือไม

ภาพลวงที่ระบบที่ ๑ สรางใหเราไมจํากัดอยูแคภาพลวงสายตาเทานั้น แตยังรวม
ไปถึงภาพลวงทางความคิดอีกดวย เพราะระบบที่ ๑ คิดเร็วและไมตรึกตรอง จึงทําใหเปน

ระบบที่ตกหลุมพรางหรือถูกชักจูงไดงาย ทั้งยังปกใจเชื่อเพียงแตสิ่งที่เห็นหรือสิ่งที่สอดคลอง
กับความเชื่อหรือความเห็นที่มีอยูกอนแลว โดยไมใสใจกระทั่งอัตราพื้นฐานทางสถิติ

(base-rate neglect) จึงทําใหการตัดสินใจดวยระบบที่ ๑ มักขัดแยงกับสถิติและ
ความเปนจริงอยางรุนแรง แตเรามักไมรูตัว ซํ้ายังมีความมั่นใจลนเกิน (overconfi dence)

ดวยวาคําตอบที่สมองหามาไดงายดายนั้นคือคําตอบที่ถูกตองแลว ซึ่งขอบกพรองทาง
ความคิดเหลานี้กอใหเกิดอคติ (bias) และการคิดลัด (heuristics) ที่นําไปสูความผิดพลาด

หลายประการ ซึ่งบุคคลทั่วไปโดยเฉพาะนักกฎหมายพึงตองระวังไว

อคติและการคิดลัดที่ผูใชกฎหมายพึงระวัง

เมื่อกลาวถึงอคติ (bias) นักกฎหมายเราคุนเคยเปนอยางดีกับคําวาอคติ ๔ คือ

อคติจากความรัก ความโกรธ ความกลัว และความหลง อคติ ๓ ตัวแรกเปนอคติที่เรารูตัววา

เรามีแตอคติจากความหลงหรือความไมรูนั้น เราอาจไมรูตัววาเรามี จึงเปนอคติที่นาจะตองพึง
ระวังมากที่สุด และอคติในระบบความคิดของเรา (cognitive bias) ก็มักจะเกิดขึ้นโดยที่เรา
ไมรูเนื้อรูตัว อคติจําพวกนี้จึงอาจจัดไดวาเปนโมหาคติหรืออคติจากความหลงไดในรูปแบบหนึ่ง

สวนการคิดลัด (heuristic) เปนตัวชวยพิเศษที่ทําใหการคิดในระบบที่ ๑ ชาง
รวดเร็วและงายดาย กลาวคือ เมื่อสมองของเราพบเจอปญหาที่ซับซอนเกินกวาสัญชาตญาณ

มกราคม - เมษายน ๒๕๖๑ ๑๘๙