Page 203 - นิตยสารดุลพาห เล่มที่ ๑-๒๕๖๑-กฎหมายฯ

´ØžÒË

(๒) อคติการมองยอนหลัง (hindsight bias) และการวางกรอบ (framing)

เมื่อมีขอพิพาทเกิดขึ้นจนเรื่องมาถึงศาลใหตัดสิน โดยเฉพาะในคดีที่มีขอกลาวหา

วาจําเลยประมาทเลินเลอ ยอมเลี่ยงไมไดที่คนกลางอยางผูพิพากษาตองมองยอนกลับไป
ในอดีตวาจําเลยควรใชความระมัดระวังใหมากกวานั้นไดหรือไม แตสมองของคนเรานั้นไมถนัด

ในการจําลองสภาวะความคิดในอดีตสักเทาไร เพราะเมื่อใดที่เราไดรับขอมูลหรือความรูใหม
เขามา เราก็มักจะหลงลืมสิ่งที่เราเคยคิดหรือเคยรูในทันที และเมื่อถูกถามใหจําลองสภาวะ

ความคิดในอดีตของตนเอง เราก็มักจะคิดลัดดวยการดึงเอาสภาวะความรูและความคิด
ในปจจุบันมาใชแทนโดยไมรูตัว ทั้งเรายังมักตัดสินอดีตโดยดูจากผลที่เกิดขึ้นแลวในปจจุบัน

นี่จึงเปนสาเหตุวาทําไมเราจึงมักจะประเมินความสามารถ (ในอดีต) ของเราในการทํานาย
ความเปนไปไดของอนาคตสูงเกินจริงไปเสมอ และเปนเหตุที่ทําใหเรามักมองยอนหลังไปวา
เราหรือ “วิญูชน” นาจะสามารถปองกันความผิดพลาดที่ผูอื่นทําลงไปแลวได ทั้งที่หาก

ตกอยูในสถานการณเชนนั้นจริง ดวยความสามารถในการประเมินอนาคตอันจํากัด และปจจัย
อื่นๆ อันเปนอุปสรรคในหวงเวลาดังกลาว อาจทําให “วิญูชน” ไมอาจตัดสินใจผิดไปจาก

ผูที่ทําผิดพลาดจนถูกตําหนิสักเทาไรนัก

อคติการมองยอนหลังนี้เปนอุปสรรคมากในการประเมินความสามารถของผูที่ตอง

ตัดสินใจภายใตความเสี่ยง (และบางทีรวมถึงความกดดัน) อยางถูกตอง เพราะหากตัดสินใจ
แลวผลลัพธออกมาแย ผูตัดสินใจนั้นก็มักจะถูกตําหนิวาไมมีฝมือหรือผิดพลาดบกพรอง
สวนในแงมุมของคดีความโดยเฉพาะในคดีประมาทดวยแลว อคตินี้ก็เปนอันตรายในการ

ประเมินความสามารถในการใชความระมัดระวังของวิญูชนในสถานการณเดียวกันกับ
จําเลยใหสูงเกินจริง จนอาจกอใหเกิดผลขางเคียงในการใชความระมัดระวังมากเกินไป เชน

ในคดีความผิดพลาดทางการแพทย เมื่อเปนเรื่องงายสําหรับคนนอกที่มองยอนหลังไปและ
เห็นขอผิดพลาดตางๆ ของแพทย จึงเปนเหตุใหแพทยมักสั่งใหคนไขตองเขารับการตรวจ

หรือรักษาตางๆ เพิ่มเติมเพื่อปองกันความผิดพลาด อันทําใหคนไขตองเสียเวลาและคาใชจาย
ที่อาจไมจําเปน

อคติอีกตัวที่ควรระวังไวเมื่อตองตัดสินเรื่องความระมัดระวังคือปรากฏการณ
การวางกรอบ เราอาจไมทันรูตัววาสมองของเราสุมเสี่ยงตอการถูก “วางกรอบ” ความคิด

โดยการใชเพียงถอยคําไดมากเพียงใด ถอยคําที่จัดวางอยางตรงจริตของระบบที่ ๑ สามารถ
ชักจูงความคิดของเราใหไขวเขวไปไดอยางงายดาย และจริตของระบบที่ ๑ คือการตื่นตูม
ตอความคิดที่วาดวยการสูญเสีย ทั้งนี้ลองเปรียบเทียบถอยคําใน ๒ ประโยคตอไปนี้

๑๙๒ เลมที่ ๑ ปที่ ๖๕