Page 206 - นิตยสารดุลพาห เล่มที่ ๑-๒๕๖๑-กฎหมายฯ

´ØžÒË

ปราดเปรียว และเราตองตัดสินวาอาชีพที่นาจะเปนของชายหนุมผูนี้คืออะไรโดยเลือก

ระหวางนักกีฬาบาสเกตบอลหรือพนักงานบริษัท คําตอบแรกของเรานาจะเปนนักกีฬา
บาสเกตบอล เพราะรูปรางและลักษณะของชายหนุมผูนี้ตรงกันกับนักกีฬาบาสเกตบอล
ทั่วไป ทั้งที่หากพิจารณาตามสถิติและความนาจะเปนแลว ชายหนุมที่ทํางานเปนพนักงาน

บริษัทนาจะมีสูงกวานักกีฬาบาสเกตบอลมาก

การคิดลัดเชนนี้อาจเรียกใหเขาใจไดงายๆ วาเปนการเหมารวม (stereotype)
โดยดูเอาจากบุคลิกลักษณะโดยผิวเผินของบุคคลนั้นๆ วาตรงกับภาพจําของคนสวนใหญ

ในกลุมที่เปนคําถามหรือไม แตการเหมารวมดังกลาวยอมนํามาซึ่งอคติและความคิด

แบงแยก เชน ความคิดแรกเมื่อเห็นคนขับรถที่ขับไมเกงหรือไมคอยมีมารยาทจราจรนัก
มักเปน “คนขับตองเปนผูหญิงแนๆ” หรือเมื่อเห็นนักเรียนจากสถาบันการศึกษาที่มักมี
เหตุวิวาทชกตอยกับนักเรียนจากสถาบันอื่นบอยครั้ง เราก็อาจเผลอคิดไปไดวานักเรียน

ที่เราเห็นผูนั้นนาจะประพฤติตัวเกเร เลือดรอน และไมใสใจเรียนหนังสือ อคติที่ผุดขึ้นมา
โดยอัตโนมัตินี้มีอันตรายตรงที่มันจะทําใหเราหลงลืมไมตรวจสอบสถิติกับขอเท็จจริง

(base-rate neglect) และไพลเชื่อไปตามที่อคติชี้นําซึ่งอาจนําไปสูการเลือกปฏิบัติ
ในการกระทําตอไป

ในแงนี้การคิดแบบเหมารวมจึงเปนภัยตอการทํางานของนักกฎหมายมาก โดยเฉพาะ
สําหรับผูพิพากษาซึ่งตองเปนกลางและปราศจากอคติใดๆ ตอคูความ จึงเปนเรื่องสําคัญ

ที่ผูพิพากษาพึงหมั่นสํารวจอคติจากการเหมารวมของตนอยูเนืองๆ เชน ในคดียาเสพติด
ซึ่งโดยมากมีแตประจักษพยานเบิกความยันกัน ผูพิพากษาตองพึงระวังมิใหเกิดอคติที่ทําให

เชื่อหรือไมเชื่อคําพยานเพียงเพราะฝายหนึ่งเปนเจาพนักงานที่ “ปฏิบัติงานไปตามหนาที่
โดยสุจริตและไมมีสาเหตุโกรธเคืองกับจําเลย” สวนอีกฝายเปนชาวบานที่ “อาศัยอยูในพื้นที่

แพรระบาดของยาเสพติด”

การสํารวจอคติเชนวานี้จําเปนอยางยิ่ง และมิใชแตเพียงอคติจากการเหมารวม

เทานั้น หากแตตองรูทันอคติทุกประเภท เพราะเมื่อใดที่อคติเขาครอบงําการตัดสินใจ
ของเราแลว ก็จะเกิดปรากฏการณอีกอยางหนึ่งเรียกวา “อคติการหาเหตุผลเขาขางตนเอง”

(confi rmation bias) คือการที่เราจะมุงมองหาแตหลักฐานหรือเหตุผลสนับสนุน
ความคิดหรือความเชื่อของเรา และละเลยมองขามหลักฐานหรือเหตุผลที่อาจหักลางเราได

ซึ่งจะยิ่งทําใหการตัดสินใจของเรามีขอบกพรองมากขึ้นนั่นเอง

มกราคม - เมษายน ๒๕๖๑ ๑๙๕