Page 146 - Thesis PhD Anger by Chaichana

๑๒๗

การเกิดความโกรธ ลำดับขั้นของการแสดงความโกรธ ระดับของความโกรธ การแสดงความโกรธทาง
กาย วาจา และใจ และ โทษของความโกรธทางกาย วาจา และใจ เพื่อเป็นชุดความรู้เบื้องต้นสำหรับ

ุ
การเตรียมความพร้อมเพื่อวางแผนการระงับความโกรธทางพระพทธศาสนาต่อไป
๔.๒.๒ หลักธรรมระงับความโกรธในพระพุทธศาสนาเถรวาท

จากการศึกษาวิเคราะห์ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท พบว่า หลักธรรมระงับความ
โกรธมีหลายหลักธรรมเป็นไปตามบุคคล สถานที่ เวลา และเหตุการณ์ที่เกิด สำหรับการวิจัยนี้ สรุป

เบื้องต้นได้ดังนี้ หลักไตรสิกขา (อธิสีลสิกขา อธิจิตตสิกขา และ อธิปัญญาสิกขา) ฆราวาสธรรม ๔
ความเพียร ๔ อริยสัจ ๔ อนุสติ ๑๐ (๑. พุทธานุสสติ ๒. ธัมมานุสสติ ๓. สังฆานุสสติ ๔. สีลานุสสติ ๕.

จาคานุสสติ ๖. เทวตานุสสติ ๗. อุปสมานุสติ ๘. มรณสติ ๙. อานาปานสติ ๑๐. กายคตาสติ) หลัก

เจริญเมตาธรรมและอภัยทาน และวิธีการปฏิบัติธรรมเพื่อความสิ้นราคะ โทสะ และโมหะ คือ การ
เจริญสมถะและวิปัสสนาภาวนา ทั้งนี้ในหลักธรรมแต่ละหลักธรรมควรนำมาประยุกต์ใช้ให้เหมาะสม

เมื่อเกิดความโกรธทางกาย ทางวาจา และทางใจ ดังนี้

๑) หลักธรรมระงับความโกรธทางกาย ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท พบว่ามี

หลักธรรมที่ใช้ระงับความโกรธทางกาย ดังนี้

พระพุทธเจ้าทรงเตือนพระโมลิยผัคคุนะที่โกรธ ดังนี้ ถ้าใคร ๆ ติเตียนต่อหน้าเธอ แม้ใน

ข้อนั้น เธอควรละฉันทะและวิตกอันอาศัยเรือนเสีย เธอควรสำเหนียกอย่างนี้ว่า “จิตของเราจัก ไม่
แปรผัน เราจักไม่เปล่งวาจาชั่วหยาบ และจักอนุเคราะห์ด้วยสิ่งที่เป็นประโยชน์ อยู่อย่างผู้มีเมตตาจิต

ไม่มีโทสะ” เธอควรสำเหนียกอย่างนี้แล ผัคคุนะ เพราะฉะนั้น ถ้าใครๆ จะพึงทำร้ายเธอด้วยฝ่ามือ

ก้อนดิน ท่อนไม้และศัสตรา แม้ในข้อนั้น เธอควรละฉันทะและวิตกอันอาศัยเรือนเสีย เธอควร
สำเหนียกอย่างนี้ว่า “จิตของเราจักไม่แปรผัน เราจักไม่เปล่งวาจาชั่วหยาบ และจักอนุเคราะห์ด้วยสิ่ง

ที่เป็นประโยชน์อยู่อย่างผู้มีเมตตาจิต ไม่มีโทสะ” ผัคคุนะ เธอควรสำเหนียกอย่างนี้แล
๘
กุศลมูล คือ อโทสะ อโทสะ เป็นไฉน ความไม่คิดประทุษร้าย กิริยาที่ไม่คิด ประทุษร้าย

ภาวะที่ไม่คิดประทุษร้าย ความมีไมตรี กิริยาที่สนิทสนม ภาวะที่สนิทสนม ความเอ็นดู กิริยาที่เอ็นดู

ภาวะที่เอ็นดู ความแสวงหาประโยชน์เกื้อกูล ความสงสาร ความไม่พยาบาท ความไม่คิด เบียดเบียน
๙
กุศลมูลคือ อโทสะ นี้เรียกว่า อโทสะ

๘ ม.มู. (ไทย) ๑๒/๒๒๔/๒๓๕-๕๕๔.
๙ อภิ.สงฺ. (ไทย) ๓๔/๑๐๖๒/๒๗๑-๓๘๘.