Page 62 - Thesis PhD Anger by Chaichana

๔๔

๓. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขาจะทำความเสียหายให้แก่เรา
๔. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขาเคยทำความเสียหายให้แก่คนที่เรารัก

๕. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขากำลังทำความเสียหายให้แก่คนที่เรารัก
๖. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขาจะทำความเสียหายให้แก่คนที่เรารัก

๗. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขาเคยช่วยเหลือคนที่เราเกลียดชัง

๘. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขากำลังช่วยเหลือคนที่เราเกลียดชัง
๙. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขาจะช่วยเหลือคนที่เราเกลียดชัง

๑๐. ความอาฆาตในฐานะอันไม่ควร (โกรธโดยไร้สาเหตุ เช่น โกรธแม้สิ่งที่ไม่มี
๖๐
ชีวิตจิตใจ เดินสะดุดหรือเหยียบหนาม เป็นต้น)

นอกจากนี้ ใน กลหวิวาทสูตร มีอรรถกถา อธิบายไว้ว่า ความโกรธเกิดเพราะเหตุ ๒
ประการ คือ เกิดเพราะอาศัยสิ่งที่ไม่น่าปรารถนาและเกิดเพราะอาศัยสิ่งที่น่าปรารถนา หวาดระแวง

ว่าสิ่งที่น่าปรารถนาจะถูกแย่งชิงไป กำลังถูกแย่งชิงไป ถูกแย่งชิงไปแล้ว หวาดระแวงสิ่งที่น่าปรารถนา

๖๑
จะแปรผันไป กำลังแปรผันไป แปรผันไปแล้ว ก็เกิดความโกรธ
๒.๒.๕ ล าดับขั้นของการเกิดความโกรธ

ตามธรรมชาติของการเกิดความโกรธ (โทสะ) ย่อมเป็นไปตามลำดับขั้นที่ชัดเจนโดยไม่มี

การข้ามขั้นตอน สำหรับลำดับขั้นของการเกิดความโกรธในการวิจัยนี้ สรุปไว้ ๕ ลำดับขั้น ดังนี้

๑) อรติ (ความไม่ยินดี ความไม่พอใจ) เมื่อเกิดผัสสะ (การกระทบ) ขึ้น หากการรับรู้

๖๒
อารมณ์นั้นขาดสัมมาสติ กิเลสสายโทสะจะเริ่มต้นโดยลำดับแรกของการโกรธคือ อรติ
บุคคลย่อมเกิดความไม่ยินดีกับอารมณ์ที่เกิดขึ้นไม่ว่าจะเป็นเรื่องที่เป็นกุศลกรรมหรือ

อกุศลกรรมก็ตามเป็นที่น่าสังเกตว่า อรตินั้น เกิดขึ้นได้ง่ายหรือยากก็ด้วยอุปนิสัยของบุคคลนั้นเป็นคน

มักโกรธง่ายเป็นพื้นเพของจิตหรือไม่ หรืออาจเรียกว่า เป็นคนที่มักเอาแต่ใจตัวเองที่ทุกสิ่งอย่างต้องได้
ดั่งใจและหรือเป็นผู้ที่ไวต่อแรงยั่วยุจากภายนอก เช่น บางคนไม่ได้ในสิ่งที่ต้องการหรือได้ในสิ่งที่ไม่

ต้องการก็เกิดความไม่ยินดี ไม่ชอบใจ มีความเดือดร้อนใจตามมาจนโกรธเป็นฟืนเป็นไฟขึ้นมาได้

๖๐ องฺ.ทสก. (ไทย) ๒๔/๗๙/๑๕๑.

๖๑ ขุ.ม. (ไทย) ๒๙/๑๐๕/๑๗๒.
๖๒ ที.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๒๖/๓๒๕-๓๒๖.