Page 61 - Thesis PhD Anger by Chaichana

๔๓

(๑) ชอบทำแต่กรรมชั่ว หมายถึง ประกอบกายทุจริต ๓ คือ ๑) ปาณาติบาต (ฆ่า
สัตว์) ๒) อทินนาทาน (ลักทรัพย์) ๓) กาเมสุมิจฉาจาร (ประพฤติผิดในกาม)

(๒) ชอบพูดแต่เรื่องชั่ว หมายถึง ประกอบวจีทุจริต ๔ คือ ๑) มุสาวาท (พูดเท็จ) ๒)
ปิสุณาวาจา (พูดส่อเสียด) ๓) ผรุสวาจา (พูดคำหยาบ) ๔) สัมผัปปลาปะ (พูดเพ้อเจ้อ)

(๓) ชอบคิดแต่เรื่องชั่ว หมายถึง ประกอบมโนทุจริต ๓ คือ ๑) อภิชฌา (เพ่งเล็ง
อยากได้ของเขา) ๒) พยาบาท (ความคิดปองร้าย) ๓) มิจฉาทิฏฐิ (ความเห็นผิด)

จากข้อความที่กล่าวถึงทุจริตทั้ง ๓ ประการดังกล่าว เป็นองค์ประกอบส่วนหนึ่งที่ทำให้
เกิดความโกรธ โดยการประพฤติผิดทางทวารทั้ง ๓

สรุปได้ว่า สาเหตุการเกิดความโกรธตามหลักพระพุทธศาสนาเถรวาท ประกอบด้วย
อวิชชา อกุศลมูล และทุจริต

ี่
๒) ปัจจัยทสนับสนุนให้เกิดความโกรธ
ในพระอภิธัมมัตถสังคหะ ปริจเฉทที่ ๑ จิตตสังคหวิภาค ในหัวข้อ โทสมูลจิต อธิบายถึง
๕๙
ปัจจัยที่ทำให้เกิดโทสะ (โกรธ) หรือปฎิฆะ ไว้ ๕ ประการ ดังนี้

(๑) โทสชฺฌาสยตา มีอัธยาศัยเป็นคนมักโกรธ

(๒) อคมฺภีรปกติตา มีความคิดไม่สุขุมเป็นปกติ ขาดโยนิโสมนสิการ ขาดการ

ใคร่ครวญ ตริตรองพิจารณาหาเหตุผล ไม่ได้คิดถึงโทษความโกรธที่เกิดขึ้น ผลสุดท้ายก็ไม่สามารถ
ยับยั้งชั่งใจลงไปได้ ความโกรธก็เกิดขึ้นมาทัน

(๓) อปฺปสุตฺตา มีการศึกษาน้อยหมายถึงมีการสดับรับฟังน้อย เมื่อมีอารมณ์อะไรเกิด
ขึ้นมาก็ไม่มีความรู้ที่จะมายับยั้งความโกรธได้เป็นเหตุให้ความโกรธเกิดขึ้นมา

(๔) อนิฏฺ ารมฺมณสมาโยโค ได้ประสบกับอารมณ์ที่ไม่ดีอยู่เนืองเนืองๆ คือ
อนิฏฐารมณ์ อารมณ์ที่ไม่น่าไคร่ ไม่น่าพอใจ ไม่น่าชอบใจ เช่น รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ธรรมารมณ์

ก็เป็นเหตุทำให้เกิดความโกรธขึ้น

(๕) อาฆาตวตฺถุสมาโยโค ประสบกับอาฆาตวัตถุ ๑๐ ประการ คือ

๑. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขาเคยทำความเสียหายให้แก่เรา
๒. ความอาฆาตเกิดขึ้นด้วยคิดว่า เขากำลังทำความเสียหายให้แก่เรา

๕๙ องฺ.ติก.อ. (ไทย) ๒/๓/๓๘-๓๙.