Page 60 - Thesis PhD Anger by Chaichana

๔๒

อังคุตรนิกาย กล่าวไว้ ๓ อย่าง คือ ๑. อกุศลมูล คือ โลภะ (ความอยากได้) ๒. อกุศลมูล คือ โทสะ
๕๒
(ความคิดประทุษร้าย) ๓. อกุศลมูล คือ โมหะ (ความหลงงมงาย)

พระพุทธเจ้า ทรงตรัสว่า คนบางคนในโลกนี้ยังละราคะไม่ได้ เพราะละราคะไม่ได้
คนอื่นจึงยั่วให้โกรธได้ เมื่อคนอื่นยั่วให้โกรธ ย่อมแสดงความโกรธให้ปรากฏ เขาจึงถึงความนับว่า

“เป็นคนดุร้าย” ละโทสะไม่ได้ เพราะละโทสะไม่ได้ คนอื่นจึงยั่วให้โกรธได้ เมื่อคนอ่นยั่วให้โกรธ ย่อม
ื
แสดงความโกรธให้ปรากฏ เขาจึงถึงความนับว่า เป็นคนดุร้ายละโมหะไม่ได้ เพราะละโมหะไม่ได้คนอื่น

จึงยั่วให้โกรธได้ เมื่อคนอื่นยั่วให้โกรธย่อมแสดงความโกรธให้ปรากฏ เขาจึงถึงความนับว่าเป็น คนดุ

๕๓
ร้าย
ิ
บุคคลผู้มีโทสะ ถูกโทสะครอบงำ มีจิตถูกโทสะกลุ้มรุม ย่อมคดเพ่อเบียดเบียนตนเอง
ื
บ้าง เบียดเบียนผู้อื่นบ้าง เบียดเบียนทั้ง ๒ ฝ่ายบ้าง เสวยทุกขโทมนัสทางใจบ้าง ความประพฤติด้วย
๕๔
อำนาจโทสะของบุคคลผู้ขัดเคือง ชื่อว่าความประพฤติผลุนผลัน จิตอาฆาต ความขัดเคือง ความ
กระทบกระทั่ง ความแค้น ความเคือง ความขุ่นเคือง ความพลุ่งพล่าน โทสะ ความคิด ประทุษร้าย
ความคิดมุ่งร้าย ความขุ่น จิตธรรมชาติที่ประทุษร้ายใจ ความโกรธ กิริยาที่โกรธ ภาวะที่โกรธ มี

ลักษณะเช่นว่านี้ (และ) ความคิดประทุษร้าย กิริยาที่คิดประทุษร้าย ภาวะที่คิดประทุษร้าย ความคิด

ปองร้าย กิริยาที่คิดปองร้าย ภาวะที่คิดปองร้าย ความพิโรธ ความแค้น ความดุร้าย ความเกรี้ยวกราด
๕๕
ความไม่แช่มชื่นแห่งจิต นี้เรียกว่า ความพยาบาท

(๓) ทุจริต คือความประพฤติผิดทางกาย เรียกกายทุจริต ความประพฤติผิดทาง
๕๖
วาจา เรียกวจีทุจริต และความประพฤติผิดทางใจ เรียก มโนทุจริต

ในพระไตรปิฎกมีข้อความที่ กล่าวถึงทุจริตไว้หลายที่ด้วยกัน เช่น หมู่สัตว์ที่ประกอบกาย
ทุจริต วจีทุจริต และมโนทุจริต กล่าวร้ายพระอริยะ มีความเห็นผิด และชักชวนผู้อื่นให้ทำกรรมตาม

๕๗
ความเห็นผิด พวกเขาหลังจากตายแล้วจะไปบังเกิดใน อบาย ทุคติ วินิบาต นรก
๕๘
ี่
ในอรรถกถาได้กล่าวอธิบายถึงลักษณะของคนทประกอบด้วยทุจริต ไว้ดังนี้

๕๒ องฺ.ทุก. (ไทย) ๒๐/๗๐/๒๗๕.
๕๓ สํ.สฬา. (ไทย) ๑๘/๓๕๓/๓๙๔-๔๙๖.

๕๔ ขุ.ม. (ไทย) ๒๙/๑๗๘/๕๑๑-๖๒๐.
๕๕ อภิ.วิ. (ไทย) ๓๕/๕๔๒/๓๙๖-๖๙๖.
๕๖ วิ.ป. (ไทย) ๘/๓๒๓/๔๔๙.

๕๗ ที.สี. (ไทย) ๙/๔๗๘/๒๑๐.
๕๘ องฺ.ติก.อ. (ไทย) ๒/๓/๗๙.