Page 56 - Thesis PhD Anger by Chaichana

๓๘

๔๑
ความโกรธ คือ ไฟ ไฟคือโทสะ ย่อมเผาผลาญนรชนผู้มีจิตพยาบาท ชอบฆ่าสัตว์ อัคคิ
๔๒
๔๓
คือ โทสะ (ไฟ คือโทสะ) กสาวะ คือ โทสะ (กิเลสเพียงดังน้ำฝาดคือโทสะ) สังคะ คือ โทสะ
(เครื่องข้อง คือโทสะ)
๔๔
โทสะ คือธุลี คำว่า ธุลีนี้เป็นชื่อของโทสะ บัณฑิตเหล่านั้นละธุลีนี้แล้ว ย่อมอยู่ในศาสนา

๔๕
ของพระพุทธเจ้าผู้ปราศจากธุลีได้
โทสะ เป็นมลทินภายใน เป็นอมิตรภายใน เป็นศัตรูภายใน เป็นเพชฌฆาตภายใน เป็น

ข้าศึกภายใน โทสะชื่อว่ากิเลสเป็นเครื่องข้องย่อมรุมเร้าบุคคลนั้นผู้ติดอยู่ในนามรูป ผู้มีกิเลสเครื่อง
๔๖
๔๗
กังวลจึงต้องวนเวียนอยู่กับความทุกข์

นอกจากนี้ พระสาลีบุตรได้ให้ความหมายความโกรธ หมายถึง ความปองร้าย ความมงร้าย
ุ่
ความขัดเคือง ความขุ่นเคือง ความพยาบาทแห่งจิต ความประทุษร้ายในใจ ความโกรธ กิริยาที่โกรธ

ความเป็นผู้ผูกโกรธ ความชัง กิริยาที่ชัง ความเป็นผู้ชัง ความพยาบาท ความเป็นผู้ดุร้าย ความเพาะ
๔๘
วาจาชั่ว และความไม่สดชื่นแห่งจิต

กล่าวโดยสรุป ความโกรธหมายถึง การมีจิตที่ปองร้าย การมีจิตที่มุ่งร้าย ความอาฆาตแห่ง
จิต ความดุร้าย ความเกรี้ยวกราด ความไม่แช่มชื่นจิต การมีจิตที่ปองร้าย การมีจิตที่มุ่งร้ายความขัด

เคือง ความไม่ชอบใจ ความแค้นใจ ความเจ็บใจ ความไม่แช่มชื่น ความไม่พอใจ ความยิน ร้าย ความ

ยินร้ายตอบ รวมถึงกิริยาที่โกรธ ภาวะที่โกรธ ความคิดประทุษร้าย กิริยาที่คิดประทุษร้าย ภาวะที่คิด
ประทุษร้าย ความคิดปองร้าย กิริยาที่คิดปองร้าย ภาวะที่คิดปองร้าย ความพิโรธ ความพิโรธตอบ

ความที่จิตไม่เบิกบาน นี้เรียกว่า ความโกรธ โดยคำที่เป็นไวพจน์ คือ โทสะ (ความคิดประทุษร้าย) แต่

โทสะมีความหมายรุนแรงกว่าคำว่าโกรธ

๔๑ ขุ.อิติ. (ไทย) ๒๕/๙๓/๔๖๗-๗๘๔.
๔๒ อภิ.วิ. (ไทย) ๓๕/๙๒๔/๕๗๙-๖๙๐.
๔๓ อภิ.วิ. (ไทย) ๓๕/๙๒๔/๕๗๙-๖๙๐.

๔๔ อภิ.วิ. (ไทย) ๓๕/๙๔๐/๕๙๓-๖๙๐.
๔๕ ขุ.ม. (ไทย) ๒๙/๒๐๙/๖๑๓-๖๒๐.
๔๖ ขุ.อิติ. (ไทย) ๒๕/๘๘/๔๕๖-๗๘๔.

๔๗ สํ.ส. (ไทย) ๑๕/๓๖/๔๗-๓๙๖.
๔๘ อภิ.วิ. (ไทย) ๓๕/๘๙๑/๕๖๐-๖๙๐.